Patrocinado porPatrocinado por

A defensa das paraxes privilexiadas

>Fernando Pariente

AGRICULTURA

Os espectaculares géyseres do primeiro parque nacional do mundo, o de Yellowstone, en Estados Unidos
Os espectaculares géyseres do primeiro parque nacional do mundo, o de Yellowstone, en Estados Unidos KEVIN SAFF

Hai cen anos que se creou en Estados Unidos o primeiro servizo de parques nacionais do mundo

19 oct 2016 . Actualizado a las 04:00 h.

O 25 de agosto de 1916 o presidente Woodrow Wilson asinou a Organic Act, que creaba o Servizo de Parques Nacionais. Despois de moitos anos de debates impúxose definitivamente o dereito do Estado a reservar para a súa protección determinados territorios, limitando de forma drástica os dereitos da propiedade privada en beneficio de todos os cidadáns. Na terra dos dereitos da iniciativa individual e do capitalismo sen límites, impúxose o principio de que a sociedade fose a propietaria de espazos abertos a todos os cidadáns para o seu goce e que era obrigación do Estado protexelos con eficacia. Desde entón quedou xuridicamente establecido que todos os parques nacionais son territorio federal e non dependen, xa que logo, dos estados.

Os parques nacionais son espazos xeográficos especialmente favorecidos pola natureza que o Estado se reserva para o seu control e conservación en beneficio de todos. Son espazos naturais, xeralmente dotados de grandiosas perspectivas e con frecuencia de recursos cuxa explotación produciría riqueza. Grandes bosques con centos de árbores nobres centenarias e enormes, poderosas correntes de auga e ricos pastos, subsolos con xacementos de minerais, paisaxes de indescritible beleza.

De todas estas posibilidades á iniciativa privada obtería lucrativos negocios, pero en poucos anos deixarían arrasados estas contornas paradisíacas. Os bosques poderían desaparecer a mans de madeireiros sen escrúpulos que tallarían nunha ducia de anos o que á natureza lle custou centos facer crecer. Nos verdes vales poderían xurdir grandes complexos industriais para a extracción de minerais ou enxames de urbanizacións con chalés e apartamentos para esquiadores ricos, ou algún parque temático, etcétera. Por iso naceu a idea dos parques nacionais na mente de xentes preocupadas pola conservación dos recursos naturais.

ASÍ FOI A HISTORIA

A historia comezara moitos anos antes en Yellowstone. Toda a rexión noroeste do estado de Wyoming permanecera bastante illada dos camiños que seguiron os exploradores, tanto polas dificultades xeográficas como por estar habitada por antigas tribos indias. Eran territorios duros que non invitaban os colonos a establecer os seus ranchos gandeiros nin explotacións agrícolas. Os poucos exploradores que se atreveron a penetrar neles contaban cousas tan extraordinarias que os colonos os consideraron tolos fantasiosos. Por iso os primeiros exploradores serios atopáronse cun territorio único no mundo, pero apenas pisado pola incidencia humana. Un río singular que atravesa impresionantes canóns, rodeado de montes cubertos de bosques profundos poboados por unha fauna rica en grandes exemplares de osos, bisontes, cervos, renos, lobos..., lagos fumarentos e os géyseres máis abundantes e altos do mundo? A beleza do lugar era impresionante e os primeiros exploradores suxeriron desde o principio a creación dun parque nacional.

En 1870 produciuse unha campaña xornalística no estado de Montana para conseguilo. Ao mesmo tempo, solicitouse ao Congreso que o crease e o 1 de marzo de 1872 o presidente Ulysses Grant asinou a Acta de Dedicación, que establecía o parque nacional de Yellowstone e impedía a venda de ningunha parcela do seu territorio. Foi o primeiro de Estados Unidos e do mundo. Ao principio pareceu sinxelo, porque os poderes económicos da zona foron collidos por sorpresa, pero os anos seguintes desatouse unha dura batalla para defender os límites do parque contra as esixencias dunha drástica redución que permitise o establecemento de empresas mineiras, madeireiras e abrise o parque aos cazadores. Esta batalla gañouse e a idea propagouse co establecemento en 1890 do parque nacional de Yosemite, en California, que contiña un bosque coas sequoias máis grandes e vellas do mundo.

Na actualidade, o servizo de Estados Unidos integra 412 parques nacionais que acolleron o último ano 302 millóns de visitantes.

Parques nacionais en España

Despois da creación do organismo norteamericano, a idea estendeuse a moitos outros países. En España foi impulsada sobre todo por un home namorado dos Picos de Europa, o marqués de Villaviciosa, Pedro Pidal Bernaldo de Quirós, que conseguiu en 1916 que as Cortes aprobasen unha Lei de Parques Nacionais, a partir da que se instituíu en 1918 o primeiro, o da Montaña de Covadonga, hoxe ampliado e denominado dos Picos de Europa. Atópase na cordilleira Cantábrica, entre as provincias de Asturias, León e Cantabria, e protexe a maxestosidade do maior macizo de roca calcaria da Europa atlántica. O seu promotor elixiu ser enterrado á súa morte dentro do parque, nunha das súas paraxes máis belas, o miradoiro de Ordiales.

Desde entón creáronse en España outros catorce parques nacionais. O mesmo ano de 1918, o segundo, o de Ordesa, no Pireneo aragonés. Ata 1954, en que se estableceron dous no arquipélago Canario, o das Cañadas do Teide, na illa de Tenerife, e o da Caldeira de Taburiente, na illa da Palma, non se crea ningún outro. En 1955 chega o Aigüestortes e Lago de San Mauricio, na provincia de Lérida. En 1969, o de Doñana, entre as provincias de Cádiz, Huelva e Sevilla. En 1973, o das Táboas de Daimiel, en Cidade Real. En 1974 establécese outro en Canarias, o do volcán de Timanfaya, na illa de Lanzarote, e en 1980 o de Garajonay, na illa da Gomera. En 1991, no arquipélago das Baleares establécese o do Arquipélago de Cabrera. Ese mesmo ano créase tamén o parque de Cabañeros, entre Cidade Real e Toledo. En 1999 establécese o parque de Serra Nevada, entre Granada e Almería. No 2002 o das Illas Atlánticas en augas de Pontevedra. No 2007 o de Monfragüe, en Cáceres, e no 2013 o da Serra de Guadarrama, entre as provincias de Madrid e Segovia.

actividades

A1. Organizade cos alumnos divididos en pequenos grupos a confección dun mapa que sitúe correctamente todos os parques nacionais de España.

A2. Repartide entre os grupos os 15 parques nacionais e encomendade a cada grupo a investigación da súa historia, as razóns da súa selección, as súas características xeográficas, os elementos principais que o caracterizan (morfoloxía, fauna e flora), visitantes que recibe, e recursos para eles, imaxes, vídeos e fotos...

A3. Presentación dos resultados de cada grupo.

A4. Internet ofrece grandes posibilidades para a investigación. Suxírense estas dúas páxinas como exemplo:

  • http://parquenacionalpicoseuropa.es
  • http://www.magrama.gob.es/es/red-parques-nacionais/a-rede/