Manuel Lourenzo: «Un señor chamoume traumaturgo... e ¡encantado de crear traumas co teatro!»

Un caderno, un bolígrafo, un café enriba da mesa e un curruncho tranquilo. É todo o que precisa Manuel María Lourenzo Pérez (Ferreira do Valadouro, Lugo, 1943) para o seu traballo matinal. Rematou o ano despois de recibir o premio de honra Fernando Rey nos Mestre Mateo e a homenaxe da Federación Galiza Cultura en forma de cesta de Nadal, un variado espectáculo dirixido por Quico Cadaval que acolleu o teatro Rosalía da Coruña. «Galiza Cultura é o colectivo que promove estas cousas e o que me sorprendeu foi que viñeron con que querían publicar as miñas obras completas. Mirei a ver de quen viña... Vin que era serio, que o levaba Alberte Ansede [secretario da Fundación Manuel María]. Entonces xa confiei. Ata me dixo quen quería para facer a portada e díxenlle un home co que estiven traballando varios anos na Deputación da Coruña coa revista Casahamlet».

—¿Pode ser Xosé Cobas?

—Xosé Cobas é o ideal para estas cousas. Fixo unha portada que a min me gustou moito. É a mesma para os sete volumes pero cada unha ten unha tonalidade: verdoso, amarelo, vermello... Estou orgullosísimo. Ata me admitiron case todo das manías de formato... A dificultade que ten é que a letra é pequena, bastante pequena, porque os volumes son como ladrillos, ¡máis que ladrillos!

—¿Toda a obra?

—A dramática. Despois hai outras moitas cousas.

—¿Iso é o que está revisando?

—Estou coa miña filla [Cilla Lourenzo Modia], que é o meu espírito porque ela coñece a lingua e coñece as miñas manías e as cousas que non pacto coa normativa, porque eu estiven nas normativas e vin como se facían. Hai cousas que... ¡non! Na miña aldea dise tal e cal e porque tiñas aquel momento sae o da túa aldea. A primeira normativa era moi boa, a do ferrolán...

—¿Carballo Calero?

—Si, era moi interesante. Pero pasaron á segunda... Se sabes de que forma se escollía o léxico... Unhas palabras quedaron alí para facer chistes, igual que cando un señor me chamou o traumaturgo Manuel Lourenzo

—¿Traumaturgo?

—Si, pero inocentemente. El pensou que se dicía así. E quedou moi ben porque para min quero o papel de traumaturgo no teatro. ¡Encantado de crear traumas!. Se o teatro pode crear traumas eu feliz, porque vale para algo. Por iso me chamo traumaturgo. E ao Centro Dramático Galego chámolle o Centro Traumático Galego, xa que teño presenciado unhas cantas veces traumas creados por traballar nese centro. Son chistes que non teñen relevancia.

—¿Que tal a experiencia do papel de Terito en «Fariña»?

—A min gustoume moito porque gústanme a televisión e o cine.

—Foi o inesquecible Melgacho en «Mareas vivas».

—Aínda hai xente que me presenta así. Estiven en... creo que chego as 50 películas. Sempre me gustou porque aprendías a precisión: no cine miras a un punto concreto, non é como o teatro. Buscas darlle o teu estilo, ter a posibilidade de aportar algo de ti. Era bonito o papel de Terito. Antes de empezar a facelo encontreille unha clave: un tío meu que fora alcalde de Ferreira. Cando me vin vestido coa roupa de Fariña vinme como o tío Manolo. Foi a referencia: o que fixen foi de meu tío Manolo. A Terito non o coñecía, non cheguei a velo.

—O teatro, ¿é a súa vida?

—Eu outra cousa non teño: escribir, traballar, pensar. Xa teño definido o traballo que quero para este verán no Valadouro: reunir actores e actrices, un grupiño. E facer teatro breve de Xesús Pisón que para min é o autor por excelencia da Galicia actual. Fixen doce obras del e saíu o teatro que máis me comprace. Quero pagarlle o que non lle pagan os demais.

—Remata un ano de premios...

—Poder camiñar para min é o mellor premio. Dou paseos pouco longos, ando mal do corpo. Traballo aquí [o bar] pola mañá. Non me queixo de nada, teño todo o quero, o que necesito, a familia ben.... Xa podo morrer, porque non me podo queixar de nada... [sorrí] Pero sen présa.

Dos ensaios nos faiados á improvisación dun monólogo

O Lumar, a cafetería da Coruña na que Manuel Lourenzo escribe cada mañá, ten dous debuxos de Castelao na parede; parecen asexar por enriba do seu ombreiro o que vai escribindo. O actor conta cousas da súa vida. O teatro que facía na casa de seu pai. Alí empezou. Antes, con nove anos, protestou: «O meu tío era o eterno alcalde franquista de Ferreira. Un ano non fixeron as festas do 8 [de setembro]. ¡Non facer as festas do 8! Aquilo era un pecado. Entón, meu primo, que era o fillo do alcalde, e eu, que era sobriño e afillado, protestamos. El tiña unha harmónica enorme e eu unha pequena pero moi ben surtida. Empezamos a dar, a base de pasodobres duros e fortes, un paseo por Ferreira. Unha e outra vez, protestando: ‘¡Viva o 8 de setembro! ¡Vivan as festas!’». Anos despois, Lourenzo foi un dos organizadores das festas, e foron, di, «máis baratas que as do Concello».

E fala do Facho, do teatro circo, da falta dun local de ensaio que os levou aos faiados: «Si, ¡nos faiados! Primeiro había que limpar, que é unha cousa seria». Da Escola Dramática Galega para a que, en cooperativa, mercaron un local: «Cando nos fomos, vendémolo e pagamos as débedas».

Sobre o seu mellor papel, di: «Cando fas unha obra de Shakespeare xa che queda a querenza toda a vida. En Macbeth fixen o papel máis importante para min, que era Macduff, o que mata a Macbeth». Foi tan ben, evoca, que chorou de emoción nun dos ensaios.

Lembra as acampadas na serra do Xistral, «alí había lobos», ou nas Fragas do Eume; a súa paixón polas leccións dos contos dos Grimm; do Elsinor Teatro, que «posiblemente se desfaga agora porque con isto da pandemia estamos inmobilizados»; de como «no teatro é moi doado coller o tema» e, de súpeto, empeza a improvisar un monólogo dos que tanto gusta: «Eu vexo agora un señor vendendo cousas. É grande. É de raza negra, polo tanto é inmigrante...». Manuel Lourenzo, cerna do teatro galego.

---

---

---