Comeza o curso cun percorrido polas obras en verso máis celebradas das nosas letras
15 oct 2014 . Actualizado a las 11:35 h.Outro novo curso e, desde este caderno de La Voz de la Escuela non queremos perder o contacto coa poesía que xa tiñamos en anos anteriores. Neste curso iremos alternando poemas en galego con poemas en castelán. E, aínda dentro desta lingua, distinguiremos entre poesía española e hispanoamericana. Cada caderno irá dedicado irá dedicado en exclusiva unha destas categorías ou grupos. Hoxe empezamos con poesía galega e incorporamos unha novidade: a posibilidades de escoitar algún poema cantado por un grupo ou cantatautor que lle puxo música.
Traeremos a estas páxinas poemas que figuran entre os máis celebrados das letras castelás e galegas. Aquí irasche atopando con eses poemas que non só debemos coñecer, senón tamén saber o nome dos seus autores e recordar versos e estrofas porque pasaron xa a ocupar un lugar de privilexio nas súas respectivas literaturas. Para que este percorrido sexa máis frutífero, propóñovos un sinxelo método de traballo nas clases de lingua e literaturas castelá e galega.
1. Lemos, un a un, todos os poemas.
2. Escollemos o que máis nos gustou, pola razón que sexa: polo seu contido, pola súa forma, por ambas as cousas á vez, etcétera.
3. Copiámolo no caderno de Lingua.
4. Analizamos a rima do poema (asoante, consoante ou libre).
5. Analizamos a medida dos versos e as figuras literarias que recoñezamos.
6. Explicamos cal é o tema principal ou o contido do poema.
7. Lemos o poema varias veces ata aprendelo. Despois, seguindo as indicacións do profesor, recitámolo en clase.
8. Recollemos información sobre os autores destes poemas e redactamos un breve informe sobre cada un. Pódese utilizar o libro de texto da asignatura ou recorrer a Internet.
Monólogo do vello traballador
CELSO EMILIO FERREIRO (Celanova, 1914–Vigo, 1979)
Tamén Celso Emilio é un poeta que toca moitas cordas: a lírica, a revindicativa, a satírica, a testimonial, etcétera. Nestes versos, un vello traballador reflexiona sobre a súa vida de traballo duro a cambio dun xornal de pobreza
Agora tomo o sol. Pero até agora
traballéi cincoenta anos sin sosego.
Comín o pan suando día a día
nun labourar arreo.
Gastéi o tempo co xornal dos sábados,
pasóu a primavera, veu o inverno.
Dinlle ao patrón a frol do meu esforzo
i a miña mocedade. Nada teño.
O patrón está rico á miña conta,
eu, á súa, estóu vello.
Ben pensado o patrón todo mo debe.
Eu non lle debo
nin xiquera iste sol que agora tomo.
Mentras o tomo, espero.
Campana de Anllóns
EDUARDO PONDAL (Ponteceso, 1835–A Coruña, 1917)
Este é o seu primeiro poema en galego, co que Pondal participou nos primeiros Xogos Florales de Galicia (1862). De resonancia nostálxica, lonxe da épica que marcarán outras obras posteriores coma «Os pinos» ou «Os Eoas», o poema dá idea do vigor e sonoridade da obra poética deste gran bardo que foi Pondal, autor da letra do himno galego, ao que lle puso música o mindoniense Pascual Veiga.
E ti, campana de Anllóns,
que vagamente tocando
derramas nos corazóns
un bálsamo triste e brando,
de pasadas ilusións.
Alá nos pasados ventos
primeiros da miña vida,
oio os teus vagos concertos,
reló dos tristes momentos
da miña patria querida.
¡Cantas veces te lembrou
o que marchou para a guerra,
cando á súa nai deixou,
e partindo a extraña terra
de Baneira de escoitou!
¡Cantas do mar africano,
cautivo bergantiñán,
oio nun soño tirano
o teu tocar soberano,
aló nas tardes do vran!
Cando te sinto tocar,
campana de Anllóns doente,
nunha noite de luar...
rompo triste a suspirar,
por cousas dun mal ausente.
Cando doída tocabas
polas tardes á oración,
campana, sempre falabas
palabras con que cortabas
as cordas do corazón.
Estabas contando ós ventos
cousas do meu mal presente,
os meus futuros tormentos,
que dabas cos sentimentos
según tocabas doente.
Campana, se polo vran
ves lumiar na Ponte-Ceso
a cachela de san Xoán,
dille a todos que estou preso
nos calabozos de Orán.
E a aquela rula inocente
que me morría de amor
no regazo docemente,
tremendo como unha flor
sobre a escondida corrente;
diraslle que unha de ferro
arrastro, rouca cadea,
castigo atroz do meu erro;
e que dentro deste encerro
o seu amor me alumea.
Ei ti, golondrina errante
dos longos campos de Arxel,
se á miña terra distante
te leva o voxo constante
dille o meu penar cruel.
Se alguén por min preguntar,
dille que estou en prisións;
e unha noite de luar
iraste unha vez pousar
no campanario de Anllóns.
Así, triste en terra allea,
aló nas prisións de Orán,
cantaba un mozo de aldea;
e nos grillóns da cadea
levaba o compás coa man.
«Oh, nai da miña vida,
adios, adios, meu pai;
prenda de min querida,
adiós, oh, miña nai:
sombras dos meus avós,
río da Ponte-Ceso,
pinal de Tella espeso...,
acordávos dun preso
como el o fai
de vós:
campana de Anllóns,
noites de luar,
lúa que te pos
detrás do pinar;
adios...
adios...
adioooos...».
Tecín soia...
ROSALÍA DE CASTRO (Santiago, 1837?Padrón, 1885)
Este poema de «Follas novas» deixa ver con claridade a influencia do romanticismo literario na autora. Pero hai que saber que Rosalía foi unha poeta de moito percorrido e variedade temática. Así, na súa obra encontraremos poemas reivindicativos de xustiza para Galicia, para a súa lingua, para a súa xente máis humilde.
Tecín soia a miña tea,
sembrei soia o meu nabal,
soia vou por leña ó monte,
soia a vexo arder no lar.
Nin na fonte nin no prado,
así morra coa carrax,
el non ha de virm?a erguer,
el xa non me pousará.
¡Que tristeza! O vento soa,
canta o grilo ó seu compás...
Ferve o pote... mais, meu caldo,
soíña t?hei de cear.
Cala, rula, os teus arrulos
ganas de morrer me dan;
cala, grilo, que si cantas,
sinto negras soïdás.
O meu homiño perdeuse,
ninguén sabe en onde vai...
Anduriña que pasache
con el as ondas do mar;
anduriña, voa, voa,
ven e dime ond?está.
(Este poema está musicado; pódese escoitar indo a esta dirección en Internet: sondepoetas.blogspot.com).
No niño novo do vento
ÁLVARO CUNQUEIRO (Mondoñedo, 1911-Vigo, 1981)
Poema representativo dun tipo de poesía moi propio de Cunqueiro, cun compoñente lírico moi notable, que alude só a elementos da natureza cargados de sinxeleza, pero dun fondo lirismo.
No niño novo do vento
hai unha pomba dourada,
meu amigo!
Quén poidera namorala!
Canta ao luar e ao mencer
en frauta de verde olivo.
Quén poidera namorala,
meu amigo!
Ten áers de frol recente,
cousas de recén casada,
meu amigo!
Quén poidera namorala!
Tamén ten sombra de sombra
e andar primeiro de río.
Quén poidera namorala,
meu amigo!
(Este poema está musicado; pódese escoitar indo a esta dirección en Internet: sondepoetas.blogspot.com).
A Rosalía
CURROS ENRÍQUEZ (Celanova, 1851-A Habana, 1908)
Un conmovedor retrato de Rosalía, cheo de encanto e delicadeza, feito por un dos grandes poetas cívicos que houbo en Galicia.
Do mar pola orela
mireina pasar,
na frente unha estrela,
no bico un cantar.
E vina tan soia
na noite sin fin,
¡que inda recei pola probe da tola
eu, que non teño quen rece por min!
A musa dos pobos
que vin pasar eu,
comesta dos lobos,
comesta se veu?
Os ósos son dela
que vades gardar.
¡Ai, dos que levan na frente unha estrela!
¡Ai, dos que levan no bico un cantar!
(Este poema está musicado; pódese escoitar indo a esta dirección en Internet: sondepoetas.blogspot.com).
Cantiga do neno da tenda
FEDERICO GARCÍA LORCA (Granada, 1898-Granada, 1936)
Este é un dos seis poemas galegos que escribiu Federico García Lorca entre 1932 e 1934, como homenaxe á paisaxe e á lingua galega. Foron publicados en Santiago pola editorial Nós, cun prólogo de Blanco Amor.
Bos Aires ten unha gaita
sobre do Río da Prata
que a toca o vento do norde
coa súa gris boca mollada.
¡Triste Ramón de Sismundi!
Aló, na rúa Esmeralda,
basoira que te basoira
polvo d'estantes e caixas.
Ao longo das rúas infindas
os galegos paseiaban
soñando un val imposíbel
na verde riba da pampa.
¡Triste Ramón de Sismundi!
Sinteu a muiñeira d?ágoa
mentres sete bois de lúa
pacían na súa lembranza.
Foise pra veira do río,
veira do Río da Prata
Sauces e cabalos núos
creban o vidro das ágoas.
Non atopou o xemido
malencónico da gaita,
non viu o inmenso gaiteiro
coa frolida d'alas:
triste Ramón de Sismundi,
veira do Río da Prata,
viu na tarde amortecida
bermello muro de lama.