Naceu en Madrid, pero regresou á Galicia da que emigrara seu pai
28 abr 2017 . Actualizado a las 10:48 h.Foi chegar e encher: a súa primeira obra, Transición, gañou o Premio Vicente Risco de Creación Literaria. Na conversa que mantemos, interpelo o meu convidado sobre cales son os misteriosos camiños que levan a un físico a exercitarse na literatura.
«Sempre sentín atracción pola literatura como lector e iso espertou a voz que levaba dentro, ao que se uniu a reacción contra a noxenta realidade actual».
Satisfeito pola aclaración da miña primeira curiosidade lembro, de repente, que Pablo Fernández Barba é madrileño e, por conseguinte, quero botar luz sobre o estraño porqué de escribir en galego:
«Meu pai foi emigrante en Madrid nos anos sesenta do pasado século e sempre sentín apego por Galicia, ata acabar vivindo aquí. E a lingua galega sentina como unha débeda persoal con esta terra, sobre todo nestes difíciles momentos que vive».
O título da novela
Quero saber agora o porqué do título da súa novela, e tamén o seu xuízo sobre o que a transición española, naqueles anos non fáciles, cargados de pasado e futuro, de abertas tensións e soterrados conflitos, fixo mal a respecto do herdo do franquismo:
«Houbo unha morea de cousas que non se fixeron ben, pero o erro principal foi confiar no esquecemento para lograr a reconciliación. A fractura social non se arranxa esquecendo as vítimas, e a transición aplicou a lei do funil».
Quen lea a novela verá que esta localiza o fundamental da súa acción nunha área que fala galego, pero que cae fóra do territorio da Galicia actual. A que se debe esta elección?
«A localización na Alta Sanabria obedece a dous motivos: amosar o esquecemento das vítimas nunha xeografía inhóspita como a d’As Portelas e, en segundo lugar, reivindicar o galego como lingua que transcende as fronteiras administrativas actuais, pero, curiosamente, segue a oírse en Zamora e León, e xa pouco nas cidades galegas; dá que pensar».
A represión franquista
Interésome por indagar se a represión do franquismo, tan traída e levada no campo da literatura e do cine, con miles de títulos editados e outros que ven a luz frecuentemente, aínda dá para historias que contar:
«Corenta anos despois da restauración borbónica estes temas ocupan aínda os xornais, a literatura e o cine, e iso fala moi mal de nós como sociedade, porque, se as feridas do pasado estivesen realmente pechadas, falar de Franco sería como falar de Carlos IV: non interesaría a ninguén; pero interesa, e aí seguimos».
A novela é a historia dunha vinganza. Cabe, hoxe en día, falarmos aínda de vinganza, oitenta anos despois daquel levantamento do exército franquista, apoiado polos sectores máis reaccionarios, polo capital, a igrexa, o nazismo alemán e o fascismo italiano, contra un poder legalmente establecido?
«A miña novela foi deseñada como unha parábola sobre a xustiza ou, máis ben, sobre a falta de xustiza respecto das vítimas ás que se lles roubou a vida, e ás que se quere facer crer que non pasou nada. E, triste e inxustamente, moitas delas -paseados e desaparecidos-, seguen enterrados nas cunetas, ou quen sabe onde».
O segundo tema da novela é unha dura crítica contra os medios de comunicación por teren contribuído ao silencio sobre a represión. Por que este enfoque e cales son os motivos de tal aseveración?
«Os medios de comunicación teñen moita culpa do que pasou e está a pasar por exerceren, durante moito tempo despois dos acontecementos, unha censura sutil: queren contar unha versión amable dos feitos, falsa, para defenderen intereses alleos aos cidadáns aos que se dirixen; é por iso polo que están en crise; e a xente non confía neles».
Pregúntolle ao autor da novela Transición se é de «tese», de bos e malos, de perdedores e vencedores:
«Boa pregunta, e moi pertinente neste caso, pero eu prefiro dicir que é unha novela de vítimas». E moitas delas seguen sen recibir, por parte dos poderes públicos e da sociedade unha reparación xusta e adecuada.
Segunda obra
Xa para rematar a conversa, interésame saber se Transición é a primeira novela que escribiu:
«Cronoloxicamente foi a segunda novela que escribín porque, en realidade, botei dous anos a escribir de xeito compulsivo e teño outras catro novelas rematadas. O que non sei é se verán a luz polas canles habituais, porque, quitando o meu editor e a acollida de Barbantia, batín con moita miseria no sistema literario galego. Eu non vivo disto nin o pretendo, e non quero pasalo mal polo feito de que algunha xente non saiba estar á altura das circunstancias. E, hoxe por hoxe, xa non escribo, pero quizais volva facelo a non moito tardar».
Un desexo que compartimos polo ben da literatura galega e, egoistamente, polo propio pracer de ler libros que din moito e o din con precisión e solvencia. En Barbantia tes a túa casa, Pablo.
ILUSTRACIÓN ABRALDES
Profesor e lector compulsivoPablo Fernández Barba naceu o 1 de xaneiro de 1976 en Madrid, onde viviu ata os 22 anos, cando rematou os seus estudos universitarios.
Fillo de pai galego, estivo sempre vencellado a Galicia e, tras unha experiencia investigadora en Alemaña, ao rematar a carreira de Físicas, fixou a súa residencia en Noia en 1999, onde exerce como profesor no colexio Jaime Balmes dende hai máis de 15 anos.
Lector compulsivo, amante de Kadaré, Bernhard e Vonnegut, un día deu o salto á escrita e adoptou o galego como a ferramenta de expresión máis propia e sentida espiritualmente.
Decidido a saír adiante, probou sorte nos certames literarios da nosa patria e, coa novela Transición, gañou o Premio Vicente Risco de Creación Literaria, logrando logo publicala, no ano 2016, co selo editorial Urco.
Pensa que os premios «non deberían ser importantes e, quizais, non deberían existir máis que para premiar unha traxectoria consolidada. Pero tal e como está o sistema editorial galego, posiblemente tamén debido á interminable -e talvez interesada- crise actual, resultan indispensables. Se non fose polo premio, eu nunca chegaría a publicar a miña novela». Aínda así, dubida de poder volver publicar no futuro, pero agradécelle «moi sinceramente ao xurado» que o distinguise con este premio. Ademais, amosa ese mesmo agradecemento ao seu editor, Tomás González Ahola, polo seu exquisito trato persoal e profesional.
Voz ás vítimas
Con Transición logra unha potente novela sobre a dura, longa e inxusta posguerra, nun escenario de noite, franquismo e pedra, que marcou unha etapa case inédita na maltratada literatura galega de entón, e dá voz ás vítimas agochadas, e oficialmente esquecidas. Pero non como un exercicio de nostalxia, senón como unha mirada crítica, analítica, a unha transición política que pretendeu a reconciliación por medio do esquecemento. E hai quen di, tamén, do perdón. Pero esa é outra historia.
Outras catro novelas esperan editor para consolidaren a voz dun novo narrador sen medo a revisar o pasado con espírito combativo, non só sobre a realidade e secuelas da guerra e do franquismo, senón tamén sobre un pasado máis recente que segue a ser motivo de discusión.