Cando o artista ruso Isaak Levitán visitou por vez primeira o Volga, a comezos do verán de 1887, chovía sen acougo. As nubes baixas confundíanse coa auga obscura do río. O pintor estaba abatido porque non podía traballar nestas condicións. Mais as dimensións do río, a súa amplitude, o seu fluxo poderoso, as súas beiras, a luz do ceo a mudar seguido, cautivárono dun xeito tan poderoso que, ao longo dos anos, seguiu a pintar aquel río, con días claros e obscuros, baixo o sol ou con choiva. Tal fora a paixón que na súa alma de artista prendera naquel verán de anos pasados.
Levitán sempre pintou unha paisaxe moi anímica, por dicilo dun xeito, pero a pintura das beiras do Volta foron xa unha arte transfigurada, a paixón como se cadra non o foi para os mesmos impresionistas.
Hai artistas que pintan xa para sempre un lugar evocado na memoria, vivido, e que despois ocupou o seu lugar, deformándose, estilizándose, facéndose xa non río, non bosques, non casas, senón abstracción, esencia artística. O mesmo que aconteceu con Levitán, tamén pasou con Chagall, xa para sempre pintor dunha aldea imaxinaria, tan real ao tempo, como un macondo ruso, onde hai homes a soñaren enriba dos tellados e corpos dos amantes son enormes sombras sobre o ceu cinza do inverno. O que acontece coas paisaxes transfiguradas en materia artística, pasadas pola memoria, é que se transforman en macondos, en lugares incertos, emocionais.
Pensaba isto mentres lía poemas de Pondal. O noso poeta interioriza as paisaxes nativas. Un río, os matos nativos, as gándaras esquivas. Unha branca morada que visitan as anduriñas cada verán.
Os seus versos son as pinceladas que Levitán deitaba no lenzo ante o Volga.