O lixo da memoria

Miguel-Anxo Murado
Miguel-Anxo Murado LIBRO DE HORAS

OPINIÓN

23 ago 2014 . Actualizado a las 10:44 h.

Cóntao este periódico: todos os veráns -e ás veces noutras estacións que non son o verán- miles de persoas armadas con calquera instrumento punzante que teñan a man inscriben os seus nomes nas paredes rochosas da praia das Catedrais, ou no xeso do parque do Pasatempo de Betanzos, ou na cantería da catedral de Ourense, ou en calquera outro lugar que represente a beleza ou o pasado. É unha compulsión que non atende a carteis nin amonestacións. Outros, ou os mesmos, bótanse a rolos polas vulnerables dunas de Corrubedo, ou deixan cadeados pechados nas varandas das pontes para simbolizar a solidez de unións de parella que a estatística fai supoñer que non van sobrevivir a ese mesmo verán. Outros enchen de moedas as fontes e os pozos dos lugares históricos pedindo un desexo que non se cumprirá, a menos que o desexo sexa que o metal das moedas reaccione coa auga e corroa as pedras da fonte. Ultimamente, os peregrinos a San Andrés de Teixido atan ás ramas das árbores panos de papel ou bolsas de plástico que quizais logo veñan limpar de mortos, xa que non as limparon de vivos. Os peregrinos a Santiago, pola súa parte, seguen camiño de Fisterra e queiman alí as súas roupas nun ritual inventado por algún pirómano no pasado remoto ou recente; ou despréndense do seu calzado, convertendo a fin do mundo nunha zapatería de segunda man. É o que pasa por unha cerimonia de purificación entre os lectores de Paulo Coelho pero que máis ben é unha forma solemnizada do vandalismo.

A verdade é que todo isto é parte da guerra, só a medias consciente, que libra o ser humano ao longo da súa vida: a guerra contra o esquecemento. O mundo está cheo de restos dese combate que non remata nunca. As feridas poden verse por todas partes: nas portas dos váteres, nos madeiros das árbores dos parques, nas mesas das aulas escolares... Mais tamén nas covas de Altamira, nas pedras das igrexas, onde se poden ler as marcas dos canteiros; nas paredes de Pompeia. Sempre foi así, porque a pulsión por gravar un nome nas rochas nace do noso instinto de perdurar, e por iso resulta incontrolable. Por iso cada nova tecnoloxía da memoria convértese nunha adicción. O selfie, o blog, Instagram... Non son máis que a apoteose da nosa compulsión por documentar a nosa vida, non para nada senón como un fin en si mesmo. É o lixo da memoria que, igual que outras formas de lixo que vai acumulando o ser humano, expresa o que é ou o que quere ser. Son residuos que normalmente resultan tóxicos pero que ás veces conteñen algo de valor que só un especialista -un arqueólogo ou un pobre, segundo os casos-saben apreciar.

En principio, parece un paradoxo: indignámonos polos grafitis que deixan os turistas nos monumentos e ao mesmo tempo protexemos e reverenciamos esas mesmas mostras de vandalismo cando nos chegan do pasado. Mais non hai tal paradoxo. O que pasa é que non celebramos a memoria mesma, senón a súa supervivencia, que nos produce unha sensación reconfortante de inmortalidade; é unha pequena victoria na nosa eterna campaña contra o esquecemento. Os nosos esforzos por evitar que os turistas danen o patrimonio son inútiles, como inútiles son os deles por deixar un rastro detrás de si. A erosión borrará as inscricións dos namorados na praia das Catedrais, disolverá os exvotos de celusosa de San Andrés de Teixido e os zapatos desaparellados de Fisterra, e pode ser que algún día as dunas de Corrubedo cubran toda Galicia. Despois de todo, Galicia enteira, e toda a paisaxe do mundo, é un produto da erosión e pertence a ela, que é tanto como dicir que pertence ao esquecemento, que é o verdadeiro reino deste mundo.