Prometín hai un par de semanas volver sobre o estudo que o Consello da Cultura Galega, coa colaboración do seminario de sociolingüística da Real Academia Galega, publicou verbo das prácticas e actitudes lingüísticas da mocidade: un estudo de campo no que se aborda a situación da lingua galega no segmento de poboación que vai da adolescencia á primeira madureza, neste caso entre os 15 e os 25 anos. ¿Que pensan os mozos e mozas do idioma? ¿Que uso fan del? A cuestión é especialmente relevante na medida en que nese período confírmanse ou modifícanse os posicionamentos emocionais, vitais, ideolóxicos do ser humano, os valores sociais, os principios de utilidade e sociabilidade, etcétera.
Hai unha cuestión previa que non podemos ignorar. Os alicerces da lingua están na familia. A lingua que os pais e as nais falan decote cos fillos e as fillas é fundamental para establecer os esteos emocionais, os valores primeiros sobre os que construímos o mundo. Ora ben, a partir da adolescencia, que é cando se produce o principio de autodeterminación do ser humano (a toma de postura diante dos primeiros desafíos que nos presenta a vida), a actitude e uso do idioma enfróntase á realidade social.
Primeira constatación: a moi alta consideración que a mocidade ten da lingua galega como código simbólico e patrimonio colectivo. Primeira contradición: o escaso ou desconcertante uso que fan da mesma entre eles, sobre todo nos espazos urbanos. Certo que todo é matizable: o galego está moito máis vivo do que parece (visibilidade), de feito tende a manifestarse en determinados ámbitos (máis persoais, máis íntimos) e tende a disimularse noutros (primeira relación con descoñecidos, espazos de significación social dominante, etcétera). Pero a derivada urbana, que é a que impón o modelo, vai cara a onde vai.
¿Sobre que principios establecer unha política que afortale a lingua e avive o seu uso neses segmentos de idade? En realidade teriamos que empezar a traballar dende os primeiros ámbitos da educación infantil, incorporándoa como algo natural aos espazos de relación, xogos e actividades extraescolares, comedores, recreos, producións de lecer e entretemento. Reducir a cuestión ao terreo educativo, en sendo a política educativa fundamental, é un erro: introduce a lingua nunha cultura de gueto que a gramaticaliza e museifica. Cómpre pasar á acción (estimulante) no conxunto do corpo social, principalmente alí onde esa xente moza desenvolve a súa vida. Neses espazos é onde cómpre actuar: no lecer da socialización, na descuberta das novas tecnoloxías, nas expectativas laborais, no consumo. E na autoestima, conscientes da utilidade do idioma, non coma un adorno, senón como unha práctica de uso. Todo isto implica unha vontade política por riba de etiquetas e cativas diferenzas, mesmo revisando criticamente o que haxa que revisar. Xuntos.