Non teño a menor dúbida: o peor do nacionalismo español é a súa indixencia cultural. O sistema, entre nós, nunca soubo crear un modelo de convivencia amable senón que conseguiu todo o contrario, o enfrontamento, as pequenas rivalidades, que sempre alentou, o descoñecemento da periferia, e son só. Quen queira ter unha idea de ata onde pode chegar a visceralidade desa nacionalismo abóndalle con entrar en Internet e reparar nas «toneladas de odio» que o avogado de Puigdemont denuncia, contra el e a súa muller, non moi diferente do que reborda en xornais e outros medios -que coidan algo máis as expresións e empregan menos signos de admiración-, pero que transpiran as mesmas actitudes montesías. É duro dicilo, pero somos un país asilvestrado. Esta espantosa incultura, que parece non preocupar ao señor Vargas Llosa, e a outros, é especialmente violenta, non só na súa verborrea, senón que, cando lle pareceu, acudiu á represión, á persecución, á tortura e á humillación se estimaba que os seus intereses estaban en perigo. Os exemplos, e ben recentes, son de sobra coñecidos. ¿Están libres os outros nacionalismos, os chamados periféricos, desa violencia e mesmo primitivismo? Non teñen o poder de exercer a violencia que o Estado ten. Non hai comparanza posible. E polo demais, quen coñeza a súa cultura comprobará o seu europeísmo, o seu internacionalismo e a súa apertura, coa única exclusión do autoritarismo en calquera das súas formas. A ningún goberno, dende 1936, lle preocupou de verdade que España sexa un país civilizado. A nosa democracia, por incultura, será sempre moi facareña E, ademais, exposta á violencia e, polo tanto, ao autoritarismo. Iso explicaría, ao meu ver, o actual e crecente minguar da calidade da nosa democracia.