«García Martí soubo vencer todos os desafíos para editar a obra de Rosalía»

Joel gómez SANTIAGO / LA VOZ

SANTIAGO CIUDAD

SANDRA ALONSO

Una exposición del Museo do Pobo rescata desde mañana una figura muy olvidada

18 abr 2017 . Actualizado a las 05:00 h.

Como un «ilustre escritor gallego, ensayista, novelista y filósofo» era valorado por la prensa gallega y española Victoriano García Martí, el 8 de julio de 1966, al día siguiente de su fallecimiento, a los 86 años, en la rúa Orfas de Santiago. Actualmente es «unha figura moi descoñecida, a pesar de ter contribucións moi valiosas en campos como os dos Estudos Literarios, a Filosofía a Literatura ou o Xornalismo», lamenta Rosario Mascato, docente e investigadora de la Facultade de Filoloxía de la USC. Para paliar ese olvido, el Museo do Pobo Galego inaugura mañana, a las 19.30 horas, una exposición sobre su biografía y producción. Mascato es la asesora científica. Contribuyeron decisivamente a organizarla Rosa Méndez, bibliotecaria del Museo do Pobo, y Antonio González Millán, director del Museo Valle-Inclán de A Pobra do Caramiñal, donde nació y donde también se prevé que vayan los materiales que se muestran.

Entre ellos, algunos son de fuerte impacto. Como una baraja de cartas que García Martí y unos compañeros de cárcel elaboraron para pasar el tiempo en el penal de Burgos, donde estaba condenado por los vencedores de la Guerra Civil de 1936, por haber sido candidato republicano o por escritos en El Socialista o por el «telegrama dramático que envía á familia, pedindo que actúen coa máxima urxencia porque temía que o ían fusilar». Así hicieron con su compañero de presidio, el médico catalán Carrasco Formiguera. «É curioso: hai xente que hoxe o vincula co franquismo, cando foi unha vítima», sostiene Mascato.

Antes de la guerra, su trayectoria es muy atractiva: «Foi alumno, en París, de Durkheim e Bergson, e pioneiro en difundir as ideas deles en Galicia e en España. Tiña unha formación cosmopolita europea, como poucas persoas do seu tempo. Estivo vinculado a elites de influencia, foi secretario do Ateneo de Madrid con Valle-Inclán e con Unamuno. E tivo moito contacto coa Galicia do momento a través de Sofía Casanova, Filomena Dato, Ramón Cabanillas, Basilio Álvarez, Castelao, Bouza Brey, Blanco Amor e outras persoas ben coñecidas», destaca. Y con Otero Pedrayo, con quien cruza un interesante epistolario que Mascato recupera en parte en el último número (el 112) de la revista Agália, donde se ocupa de las epístolas en las que trata de las Obras Completas de Rosalía de Castro, que compiló y editó en 1944, y en las que informa cómo a la familia de Rosalía «le pagan muy bien» por los derechos. Ese trabajo fue importante para la proyección y fortuna de la autora de Cantares Gallegos: «García Martí soubo vencer todos os desafíos que había para esa edición: políticos, de xestión directa coa familia e toda a parte de documentación», resalta.

Dedicó estudios a Valle-Inclán, a Concepción Arenal y a otras personalidades gallegas, «e a pesar de todo el lamentaba que non se considerase como merecía o seu traballo por Galicia . Porque García Martí promoveu en Madrid iniciativas políticas e culturais galegas, presidiu o Centro Galego ou Lar Galego, ou reuniu os parlamentarios galeguistas. E tamén tivo presenza importante aquí. Por exemplo, na inauguración do monumento de Rosalía na Alameda de Compostela, presentou a Valle-Inclán no Teatro Principal, ou organizou o primeiro congreso da prensa galega», manifiesta Mascato.

Estas, y muchas más facetas, están en la exposición. Podrá verse Meditaciones en la playa. La astilla en la carne, un libro que no superó la censura. Su amplia producción periodística tuvo acogida en La Voz de Galicia, donde se destacaron asimismo algunos de sus reconocimientos, por la Real Academia Española, la Real Academia Galega o la USC.

«García Martí é un activo de gran relevo. E que o recuperen dous museos, como o do Pobo Galego e o de Valle-Inclán, ten máis mérito, por colaboraren para revalorizar un patrimonio moi esquecido», dice. Aportan materiales, además, la Fundación Penzol y varias familias, como la de Eduardo Beiras García Martí, los Bermejo o los Díaz de Rábago.