«A primeira vez que as mariscadoras gañamos mil euros nun mes, choramos»

Cando, hai un ano, o covid-19 nos mandou a todos para casa, Victoria pasouno mal. «Botei moito de menos á miña familia, pero o maior sufrimento, para min, era non poder ver o mar», conta. Esta cambadesa, malia estar xubilada, non falla nin un so día á súa cita co Sarrido, area e auga salgada sobre a que se ten cimentado a hexemonía do sector marisqueiro cambadés. Non é de estrañar que, en canto puido poñer un pé fóra da casa, collese ao seu home e unha botella de albariño e marchase brindar polo mar recuperado á sombra da torre de San Sadurniño. «Para min o mar é a miña vida», di para explicarse. E non é un falar: Victoria é unha muller brava da ribeira. Unha muller do Sarrido. «Hai anos, xa cando eu era máis nova, dicíannos así cando protestabamos por algo. Sempre coas botas e a chaqueta atada á cintura», recorda. Eran os vellos tempos, cando unha xeración anterior á súa libraba batallas contra os bebedoiros, ou as areneras, dous de tantos intentos por parcelar e privatizar o mar que era de todos. Dous intentos que toparon de fronte coas «tolas» do Sarrido.

Bendita tolemia. Á carón daquelas pioneiras da loita, foron medrando mulleres que, como Victoria, estaban chamadas a pilotar a conversión dun sector desorganizado e caótico, no que hoxe é: unha máquina fenomenal que colle marisco, pero que tamén o sementa, o limpa, o mima. «Cambados foi o último pobo en ter agrupación de marisqueo. Chegou un punto no que, ou nos organizabamos, ou iamos ter que correr diante das autoridades, ou emigrar. E eu xa cansara de correr e non quería emigrar», lembra. Así que, cando se propuxo a creación da agrupación, Victoria fixo o que sempre fai: abrazou a causa que cría xusta e puxo nela toda a súa enerxía. Falta lle fixo. «Isabel [Pérez, a primeira presidenta da agrupación] é a muller máis valente que coñezo», comenta ela. Sábeo ben, porque ela era a súa man dereita. «Ao principio había moita xente que non quería a agrupación, que non entendía as normas novas. Que sempre fixera as cousas á súa maneira e non quería facelas doutro xeito». Con esa xente, a batalla foi dura. «Nós eramos o carro das hostias entre a Xunta e a xente. A Xunta dicíanos isto ten que ser así e así. E nós explicabámosllo á xente, que se botaba a nós», lembra Victoria. Na casa das mulleres que lideraban o movemento, o teléfono soaba a altas horas de noite para verter nos seus oídos ameazas. Aparecían pintadas e panfletos por todo o pobo. E nas rúas, ao seu paso, había quen lanzaba insultos.

«O proceso foi moi duro. Porque, ao principio, o mar estaba tan esquilmado que non sacabamos nin para pagar os seguros», sinala. Pero o esforzo ben valeu a pena: «Estabamos empeñadas en que o marisqueo fóra arriba, e foi». E así chegou o día no que os ingresos medios das mariscadoras de Cambados chegaron a ser de mil euros nun mes. «Lembro que, cando o soubemos, ao acabar a Seca Isabel e máis eu abrazámonos». Comezaba así a escribirse unha historia nova. Unha historia na que o oficio de mariscadora se ten convertido nun traballo digno de respecto, algo que ata entón non acontecía. As «tolas do Sarrido» abriran un novo horizonte de esperanza para as mariscadoras de Cambados, que se teñen convertido nun exemplo a seguir en toda Galicia. «Para min, iso é un orgullo moi grande», recoñece.

Tanto é así que, malia estar xa xubilada, non dubida en compartir a súa experiencia vital e profesional con todo aquel que se achega por Cambados. Faino a través de Guimatur, un colectivo de mariscadoras-guías que divulgan o traballo ben feito canda o resto de encantos da vila do Albariño. Esta semana, Victoria guiou a un grupo de rapaces dun instituto polo seu mar. «Quedei feliz, coma quen come un bo cocido».

«Para correr diante dos da Marina non podiamos levar botas, e as areas cravábanse nos pés»

Víctoria, como tantas outras mulleres da ría, empezou a ir á ribeira de cativa. Antes dos nove anos xa mariscaba. A esa idade, deixou a escola ordinaria, aínda que seguía indo de noite ás clases. «A miña nai quería que aprendera a ler e a escribir para que non me enganasen nas contas», recorda.

O mar no que empezou Victoria era ben distinto ao mar que coñecen as mariscadoras de hoxe en día. Agora hai mellor roupa para ir á seca, aínda que cando chove «sempre chove do sur e por ben que vaias, sempre te acabas mollando». Daquela, ela faenaba moitas veces descalza. «Cando había veda, se levabas botas non podías correr diante dos da Marina. Recordo ter corrido moito. Na zona que lle chaman das areas gordas, cravábanseche nos pés. A miña nai dicíame ‘mexa e pon os pés enriba' para que non me doeran tanto. Aqueles días sempre me compensaba: mandábame mercar unha pastilla de chocolate e púñama enriba de pan de millo». Moito correu Victoria «diante dos da Marina, da Garda Civil e ata da Policía Autonómica», di. Os axentes, por veces, ían a cabalo, en moto, mesmo en helicóptero. «Había que estar atenta, por se aparecían... Lembro estar mariscando no Sarrido mentres a procesión do Carmen estaba no mar. Había que aproveitar cando as autoridades estaban distraídas».

Aquelas historias «dan para un libro». Un dos bos, porque forman parte dunha memoria colectiva que non se debe deixar esmorecer. Quizais por iso, Victoria goza tanto compartindo todas as súas experiencias coa rapazada. Para a xente nova ten unha mensaxe clara: hai que loitar polo que se cre xusto. Esa é a mellor maneira de non ter nada do que arrepentirse.