O río rumoroso

BARBANZA

matalobos

18 ago 2019 . Actualizado a las 05:00 h.

Declina lentamente a tarde cando camiñas cara ao río. Avanzas entre hortas e viñas. Na entrada dunha casa fotografías un crisantemo amarelo que reloce coma un recentemente nacido. En fronte da súa maxia, o perfume dun mando de lavandas pousado sobre un muro. Hai follas caídas e charcas de auga: pegadas deste vento e choiva de agosto. Uns metros máis adiante o aire recende a menta. Evocas un lugar afastado e pensas: «A menta tamén recendía a nosa jaima aquela calorosa noite cando chegamos ao sur de Túnez. Lémbraste, miña rula? Un inmenso escuro ceo estendíase sobre nós e a suave area do deserto».

Falaba baixiño o atardecer cando alcanzas o leito. O seu caudal era máis voluminoso e cantareiro por mor da choiva caída nos días anteriores. Segues o sentido da corrente ata debaixo de Brazos. Nese intre aínda brillaban algunhas pingueiras nas follas das árbores. Burbullaba a auga sobre as pedras da canle e escoitábase o respirar dos ameneiros cando ías cruzando os pasais para cambiar de marxe. Colles o estreito sendeiro que che levará até as casas de Ameán na Ponte Goiáns. É un treito que frecuentas pouco, aínda che resulta atraente, pois o trazado do río parece menos previsible, tal vez máis sinuoso e variado, pois atópanse numerosas voltas e recantos, e é máis sombrío pola ampla gama de árbores que se erguen nos seus costados. Mesmo tes observado unha lingua de area nun lado da corrente e un funil invertido que deixa paso a unha marisma algo pantanosa cun illote nun lado, onde aínda resiste a canle de pedra que conduce a auga até os muíños de Ameán.

Páraste nun claro da senda e contemplas os incansables zapateiros remando contra a corrente sobre o espello acuático. Mentres observas o seu titánico esforzo, vénche á cabeza Uxío Novoneyra: «Vendo e ouvindo o río vaise o tempo sen sentilo». E pasiño a pasiño, o rumoroso caudal vai entrando lenta, moi lentamente dentro de ti, e sentes a irmandade da túa carne co curso enteiro do río, mesmo escoitas as voces que ouvean nas súas fervenzas e fas túas as reviravoltas de todos os ríos, porque todos os ríos son O Río.

Logo de bordear a aldea, á que lle colle o nome, con decidida vontade de alcanzar o mar, o Coroño desemboca entre Peralto e Praia Xardín. E ten dous nacementos. O río nace un pouco máis arriba de Cubelo, onde se dan a man dous regatos eléctricos. O da esquerda baixa dende Balteiro, A Graña e Noceda. O da dereita descende de Lidón. O caudal flúe logo entre os prados dunha valga entre montes para despois circular entre enormes rochas formando pequenas piscinas antes de envorcarse nas tres fervenzas encadeadas de Ameán e despois discorrer entre pedras ata deterse nun cornecho do val de Enseño, para esperar polo que vén dende Cadarnoxo e divide en dúas partes a parroquia de San Andrés.

Arranca en Casamea o segundo treito, nun fondal no que se reúnen as augas que esvaran polas ladeiras do Iroite, que dan lugar á fervenza de Cadarnoxo. Cae esta por un barranco duns 40 metros para precipitarse nun fondo granítico para logo revolcarse aloucadamente entre penas ata entrar no val de Cures onde se xunta co outro. Desde aí en diante o leito serpea entre prados e árbores atravesando a agra de Comoxo recollendo a auga do Tronco, que baixa dende Sabuceda, e doutros regatos máis pequenos. No treito final, antes de atravesar a ponte de Goiáns, o caudal circula sobre un leito de seixos rodeado dunha espesa masa arbórea, que culmina no souto de castiñeiros que abarca unha enorme extensión detrás das casas de Ameán. Baixo a súa sombra recordas que denantes do funil invertido había unha volta na que o leito se estreita pero faise máis fondo contra dun costado. E pensas: «Si, é fondo, máis non tan profundo coma o cariño que ti me profesas, miña rula, aínda que case nunca mo confeses».