O ronsel de Fillos e Amigos da Estrada
A ESTRADA
Ronsel, rastro que deixa ao seu paso un corpo que se move, preferentemente sobre a auga. O Ronsel de Fillos e Amigos da Estrada, así se titulaba un artigo publicado hai agora 25 anos, escrito polo meu pai, Alfonso Varela Durán, presidente e fundador desta asociación. Contaba como un grupo de estradenses ilustres, compartindo mesa e mantel en Casa Ansedes, en outubro de 1983, decidiron organizar unha comida anual de irmandade durante as festas patronais para manter unha relación máis intensa, tanto entre os nacidos no Concello como aqueles que sentisen vinculados coa Vila. Durante as festas patronais de 1984 celebrouse na Sala Gradín o primeiro xantar de irmandade, e durante a mesma impuxéronse as primeiras medallas de ouro da asociación. Os escollidos foron tres catedráticos da Universidade compostelá, destacados estradenses, por nacemento ou vinculación, Xosé Lois Estévez, Carlos Fernández Novoa e Jaime Aguilar, tamén foron distinguidos un estradense, tipógrafo, vinculado coa cultura e a emigración estradense en Venezuela, Luís Veiga Rodríguez, e un padronés “amigo” da Estrada, directivo e fundador da Irmandade de Fillos de Padrón, Maximino Rodríguez Buján, Máximo Sar. O paso seguinte foi a redacción dos estatutos, que levo a cabo o avogado, recentemente falecido, José Ramos Durán, quedando constituída a Asociación. Os estatutos recollen a esencia da asociación: organización de actos, eventos, conferencias, estudos e publicacións que redunden en beneficio do Concello e Vila da Estrada.
Non artigo de 1997, Alfonso Varela Durán, tentaba resumir o que fora a actividade da Asociación durante os seus primeiros 14 anos de historia. Destacaba en primeiro lugar os actos de homenaxe a grandes personaxes da nosa cultura, estradenses, por nacemento ou vinculación. A Don Antonio Fraguas, na conmemoración do 50 aniversario da creación do Instituto de Ensino Medio na Estrada, no que exerceu como profesor. A Don Antón Losada Diéguez, que actualmente dá nome ao devandito Instituto, e a Fermín Bouza Brey, os anos nos que se lles dedicou o Día das Letras Galegas, propoñendo que o Concello nomease unha rúa co seu nome, colocando placas conmemorativas nas casas onde viviron, e organizando mesas redondas con participación de antigos alumnos. Outro feito que destacaba foi a colaboración coa Asociación de Amas de Casa, dirixida naquel momento por Noni Araujo, nas complicadas xestións realizadas para o retorno e traslado dous restos mortais da ilustre estradense Virxinia Pereira, esposa de Castelao. Outro fito destacado no ámbito das publicacións foi a reedición do libro Vagalumes do poeta de Codeseda, Xosé Cabada Vázquez, na que foi moi importante a colaboración directa de Xesús Alonso Montero, Isaac Díaz Pardo e a familia do poeta representada por Adolfo Cabada Castro. Tamén desatacaba a publicación dun estudo sobre a vida e obra de Waldo Álvarez Insua, un dos máis emblemáticos xornalistas da emigración galega en América, realizado por outro gran referente da cultura estradense, fundador e colaborador infatigable da Asociación, o lembrado Olimpio Arca Caldas. Outra celebración destacada no artigo era a conmemoración do 150 aniversario da fundación do Partido Xudicial da Estrada, no ano 1990, organizando con tal motivo diversas mesas redondas e conferencias coa participación de membros da cultura, e da xudicatura e avogacía, erguendo un monólito na confluencia dous tres concellos. Outro feito destacado foi a organización das mostras de artesanía popular, Artestrada, que se organizaron en varios anos consecutivos desde 1991, no Palacio de Exposicións e Congresos.
Seguindo a inexorable lei da vida, nos 25 anos seguintes moitos dos seus membros e fundadores deixáronnos, pero a actividade da Asociación non parou en ningún momento. Alfonso Varela Duran faleceu en 2017, e desde entón outro ilustre estradense, médico tamén, Ramiro Varela Cives, preside con enerxía e determinación a Asociación. Nestes anos “Fillos e Amigos dá Estrada” seguiu participando e organizando múltiples actos e actividades no ámbito cultural en nosa Vila. Dentro destes actos gustaríame destacar o recoñecemento que no ano 2011 realizou o Concello á asociación co nomeamento de dous dos seus membros, Alfonso Varela Durán e Olimpio Arca Caldas, como fillos predilectos, concedéndolles a medalla de ouro e poñendo os seus nomes a dúas rúas da vila. As comidas de irmandade durante as festas patronais mantivéronse de maneira ininterrompida ata o ano 2020, en que a pandemia COVID impediuno. As insignias de ouro da Asociación viñéronse concedendo ano tras ano e xa son máis de 200 os “estradenses”, fillos ou amigos, os que recibiron este recoñecemento dos seus veciños. Entre os distinguidos están persoas e institucións, representantes de todo o espectro da sociedade estradense. Os primeiros foron catedráticos, pero seguíronos, mestras, xuíces, médicos, letrados, comadroas, policías locais, deportistas, filósofos, músicos, historiadores, coengos, párrocos, escritores, poetas, farmacéuticos, ex-presidentes da Xunta, porteiros lendarios, funcionarios, amas de casa, canteiros, xerentes de hospitais, panadeiros, industriais do moble, da construción, restauradores, xastres, xornalistas, altos funcionarios da Xunta de Galicia, donos de bares, pasteleiros, actores, directores de bancos, industriais da alimentación, ou criadores de animais. Tamén se recoñeceron empresas, algunhas tan emblemáticas como A Estradense que transportou o nome a vila por toda a comarca, e outras representantes da importante tradición industrial da nosa vila, coas súas fortalezas centradas na industria do moble, construción e a confección. Tamén recibiron o seu recoñecemento diferentes asociacións culturais e deportivas, agrupacións musicais, as institucións educativas e sanitarias. O Servizo de atención primaria da Estrada, que leva máis de 40 anos coidando da saúde dos estradenses e cun labor encomiable nestes anos de pandemia, foi distinguido, no ano 2017, coa medalla de ouro da asociación, recollendo a distinción o seu Xefe de Servizo, o Dr. Juan José Sánchez Castro.
Cando un pensa que poden ter en común todas estas persoas, máis aló da súa vinculación coa Estrada, o que descobre é que estamos a ver "xente boa" e este é realmente o ronsel que deixa ao seu paso “Fillos e Amigos da Estrada”, un ronsel de amizade e “boa xente”.
Este ano tampouco haberá comida de irmandade durante as festas patronais, e aínda que neste momento as restricións sanitarias permitirían organizar unha xuntanza multitudinaria, pareceunos prudente non facelo, e esperar tempos mellores nos que os estradenses podamos acudir con toda tranquilidade e sen medo. O que si haberá é a tradicional ofrenda floral no monólito dedicado a Marcial Valladares, ese ilustre lexicógrafo e poeta estradense representante imprescindible do chamado “rexurdimento” dá nosa lingua. Esta “pedra do Ulla”, converteuse nun símbolo imprescindible da nosa cultura, xa desde a súa inauguración por Don Ramón Otero Pedrayo, coincidindo con día dás letras galegas que se lle dedicou en 1970. A aquel acto, como nos lembrou a súa sobriña, Mercedes Ferreiros, no centenario do seu pasamento, acudiron tamén persoas relevantes da cultura galega, como Vicente Risco, Fermín Bouza Brey, José Carro Otero, ou Agustín Sixto Seco. Tamén haberá unha misa en recordo de todos os nosos amigos que xa non están connosco.
Como dicía ou meu pai, Alfonso Varela Durán, no seu artigo de 1997, todo isto foi posible grazas á amabilidade das distintas autoridades municipais e as xentes da Estrada, que sempre acolleron con entusiasmo as iniciativas da Asociación. A todos eles e como sempre, BOAS FESTAS, SAUDIÑA E QUE CANTE O MERLO.