A nova conselleira de Educación aposta pola inclusión de todos os rapaces e a formación docente
24 dic 2018 . Actualizado a las 05:00 h.Carmen Pomar (Santiago, 1970) cumpre tres meses no cargo de conselleira de Educación, Universidade e FP, un tempo que adicou a coñecer aos axentes, a visitar colexios ?«iso quero seguir facéndoo todas as semanas», di? e analizar os datos. Cun discurso conciliador e dito a velocidade de vertixe, destaca o traballo do seu equipo, que herdou do anterior conselleiro, Román Rodríguez, e recorda que cando chegou xa estaba o curso andando e os presupostos, deseñados.
-Cales son as liñas estratéxicas para a consellería dende o de agora ata o fin da lexislatura, en principio en setembro do 2020?
-Seguir un pouco nas liñas estratéxicas que se estaban desenvolvendo, fundamentalmente unha estratexia das novas tecnoloxías, que a clave non é tanto o uso, que ao final son unha ferramenta, como o desenvolvemento das competencias precisas para desenrolas esas tecnoloxías. A introdución da tecnoloxía na aula leva implícita unha serie de competencias, tanto nos alumnos e alumnas como no profesorado. Esa liña xa está en marcha e a idea é estendela o máximo posible. E por outra banda, tamén está a liña estratéxica que ten que ver coas linguas: o plurilingüismo é unha realidade en Galicia e a estratexia que se chama EduLingüe, que fomenta o uso das linguas. Teño que dicir que puiden comprobar o nivel de inglés que teñen os rapaces de ESO e bacharelato, e non só a nivel gramatical, senón na utilización do idioma. Eu supoño que ten que ver co cambio do ensino dos idiomas e é importante que ademais do ensino obrigatorio, que é algo que xa está en marcha, tamén o inglés chegue ao ensino que non o é, estamos a falar de infantil, bacharelato e FP. Creo que a FP precisa maior aprendizaxe de inglés porque o alumnado despois vai a estar demandado por empresas que teñen proxección a nivel internacional e incluso eles mesmos, nunha feira que se acaba de celebrar, as famosas Skills, falaban que cando van a unha feira en Europa ou á feira mundial, o que máis lles preocupa é o feito de saber expresarse en inglés. A FP precisa unha mellora.
«Vaise introducir en ciclos de FP o que é o ensino do inglés técnico»
-Hai algunha medida prevista neste sentido?
-Si, vamos a implantar o aprendizaxe de inglés nos diferentes ciclos. E non só o inglés académico senón hai que tecnificalo máis. En moitas profesións a parte do inglés que se utiliza é moi vencellada ao que sería o tecido produtivo no que van a traballar. A curto prazo vaise introducir en ciclos o que é o ensino do inglés técnico, vai ser progresivamente, pero o plan non está pechado porque vai ser para o vindeiro curso.
-No programa do libro electrónico (Edixgal) hai 18.000 alumnos, pero nos catro cursos do programa son 100.000. Ten pensado incorporar os móbiles para chegar a máis adolescentes?
-Temos que pensar que neste momento en Maxisterio esixen un nivel de inglés, e a maior parte do alumnado ten un B1 ou B2. E a meirande parte das veces cando explican unha materia usan unha linguaxe moi específica.
« O móbil se utiliza en secundaria se o profesor o cre adecuado, pero hai que pensar que é unha ferramenta»
-No programa do libro electrónico (Edixgal) hai 18.000 alumnos pero neses catro cursos (de quinto de primaria a segundo de ESO) hai uns 100.000 rapaces. Ten pensado incorporar os móbiles, por exemplo, para chegar a máis adolescentes?
-Nós estamos en contacto con Amtega e non hai proposta a curto prazo, pero igual que nos actualizamos dende hai tres anos para agora, iremos facendo; iso non quere dicir que non vaia cambiar, non podemos aventurar o que vai ser. O uso do ordenador tamén ten un obxectivo transversal, que eles coiden ese recurso. O móbil se utiliza en secundaria se o profesor o cre adecuado, pero hai que pensar que é unha ferramenta. Hai tarefas e actividades mixtas: os rapaces usan o ordenador, ou a pizarra dixital ou o papel e lapis de toda a vida. Nos preocupa tamén que o profesorado estea formado. Non serve de nada ter ferramentas TIC sen mestres que as saiban aproveitar.
-E está formado?
-Temos que dicir, e coñezo ben as realidades doutras comunidades antes de ser conselleira, que somos unha comunidade a envexar sobre a rede de formación do profesorado. Temos unha oferta moi diversificada para adaptarse ás demandas, necesidades e contexto do profesorado, e a miña intención é ampliar a oferta.
«A aprendizaxe máis natural para un neno é o observacional, por imitación»
-Por exemplo...
-A intelixencia emocional. Hai dez anos non había ese interese por esta formación. Hai moita oferta fóra da proposta oficial. Pásalle un pouco como na década dos noventa coas intelixencias múltiples, e hai que ter coidado con isto porque non é tan fácil ás veces. Coa intelixencia emocional pasa moito. Eu repito o mesmo que dicía antes de ser conselleira: a clave para a intelixencia emocional non está só nas competencias que ti traballas cos nenos e nenas, senón a propia competencia emocional do profesorado. Igual que non podes ensinar un problema de matemáticas se ti non o sabes, para ensinar empatía, ti tes que ser empático.
-E como están os profesores?
-Cambiando moito a mentalidade. É un tema moi atractivo. Ten un risco porque ás veces a xente fai un curso en liña que non ten credibilidade nin veracidade, pero creo que ao profesorado é algo que nos preocupa. Pero os adultos, incluso os pais e nais, temos que pensar que a aprendizaxe máis natural para un neno é o observacional, por imitación. O modelo de Albert Bandura está en boga pasen os anos que pasen.
«Hai unha selección darwiniana e non todo o que empeza a carreira a remata»
-Un dos problemas que teñen os profesores é que non fan traballo en equipo cos compañeiros.
-Por experiencia, hai centros que se está a traballar así. Moitos non son centros de referencia, pero teñen profesorado moi colaborador, cooperativo, que traballan en equipo, que se retroalimentan, nutren e enriquecen. Eu, que veño de dar clase en Maxisterio moitos anos, tiña isto moi en conta. Agora coas clases interactivas [na facultade] temos a oportunidade de que traballen en grupo, resolvan conflitos, tomen decisións... temos pistas de como funcionan os futuros mestres e mestras neste nivel. Para avaliar estas competencias non é só correxir un traballo, ten que ser algo moi pautado. Eu daba clase en primeiro e en cuarto, e dicía que debían pensar moi ben se querían ser mestres, porque a súa responsabilidade é tremenda. Pero é certo que hai unha selección darwiniana e non todo o que empeza a carreira a remata; van dándose conta de que iso non é o seu. Os que chegan a cuarto, teño que dicir que cada promoción máis, o fan cun bo nivel de vocación e un bo nivel de interese. Un ano tiña máis candidatos a matrícula que matrículas podía dar. É certo, e isto o teño comentado coa presidenta da Conferencia de Decanos de Educación [que é Carmen Fernández Morante, de la USC], que as boas cualificacións non sempre correlacionan cunha boa vocación docente. Agora o foco está posto no número de prazas de Maxisterio, e nunca a CRUE se preocupou tanto por Maxisterio. Hai que ter en conta que non todas as comunidades autónomas teñen as mesmas circunstancias e que a demografía non axuda. A min gústame ser construtiva e cualitativa, son pouco cuantitativa e en vez de reducir prazas, eu creo que o foco ten que estar en como seleccionar e preparar a eses futuros profesores. O tema do mir educativo hai que contemplalo a nivel estatal, pero ten que haber criterios de selección e iso provocará que o nivel cada vez sexa mellor. E habería que facer tamén, non sei como articulalo, ademais de probas de rendemento ou de aptitudes, outras de actitudes, con “c”.
-Antes da carreira, durante ou despois?
-Eu creo que durante a carreira ou cando a rematas. Xa hai profesores en Maxisterio que non facemos exames de contidos teóricos. Podes poñerlle un caso a un alumno, achegándolle un pouco máis a práctica, que ademais lle vai valer para as oposicións, por exemplo.
-Unha especie de enxeñaría: non habería problemas de prazas pero rematala carreira esixe moito esforzo dos alumnos.
-Si, que a carreira sexa a selección. Estamos a traballar coas tres universidades, e de feito temos un mestrado de atención á diversidade e estamos ampliando o Practicum.
-Estase a falar da ampliación do tempo do Practicum no grao de Maxisterio?
-Estou a falar dun mestrado, un posgrado. En xeral temos falado, moitas conversas cos decanos, e a nosa idea é mellorar o máximo posible o Practicum. Os planes de estudo son os que son, pero se poden cambiar.
«A inclusión non só se refire aos rapaces e rapazas con necesidades educativas especiais (NEE), senón a todos»
-Sobre os orientadores, necesítanse máis dos que hai. A CIG din que o dobre.
-A atención á diversidade é unha das liñas que temos pensado traballar e que xa empezamos. O primeiro paso foi crear un servizo propio na Subdirección Xeral de Educación, ao marxe de innovación e de ordenación. Temos ademais un marco legal estable e asentado, coa lei de orientación de finais dos 90 e o decreto de atención á diversidade é do 2011, cremos que o que debemos facer é, dalgunha maneira, avogar por un bo desenvolvemento do marco legal. Nese sentido queremos traballar por que se faga unha política inclusiva real, pero a inclusión non só se refire aos rapaces e rapazas con necesidades educativas especiais (NEE); considero a inclusión real de todos os alumnos, teñan ou non NEE, porque pode haber alumnos sen NEE que non estean integrados, e aí está o acoso escolar, que moitas veces ten que ver coa falta de inclusión. A exclusión non ten por que ser cousa só dos rapaces con NEE. Hai que estar física e socialmente na aula. Por exemplo, a accesibilidade, comedores, transportes adaptado... iso tamén o é. A idea é seguir traballando e por outra banda sacarlle o máximo proveito á rede de orientadores; temos unha rede moi interesante e somos, unha vez máis, espello onde se miran outras comunidades. E creo que é importante, e probablemente o primeiro paso, reunirnos máis a miúdo con eses orientadores, facer propostas de formación exclusivas para eses orientadores e coordinar a rede dos orientadores e os equipos de orientación específica, sen esquecer que a tarefa de orientación non se forma só polos xefes de eses departamento e os titores.
-A inestabilidade docente é un problema tamén en Galicia. Pensa baixar o índice de interinidade?
-O obxectivo é baixala un ou dous puntos a curto-medio prazo. Haberá novas oposicións e aínda non hai datas. O proceso é de xaneiro a marzo e se mantén.
-Coma é a relación da conselleira cos sindicatos?
-Eu estou a falar con todos os axentes, sindicatos, federación de anpas, a patronal da concertada... nas reunións con eles levo un caderno e escribo, escoito, anoto, analizo... penso que hai estereotipos sobre enfrontamentos pero hai máis puntos de confluencia e o clima, hoxe, é de tranquilidade.
«O programa Piteas é un dos nosos piares. Queremos que teña expansión xeográfica»
-Piteas, o programa da Barrié do que era responsable antes de ser conselleira, é un exemplo de integración. Pensa amplialo a todos os centros agora depende de vostede?
-Piteas é un dos piares polo que apostamos. Temos un total de 11 centros experimentais, de eses sete son veteranos que están no terceiro curso Piteas e catro están no segundo curso, sometidos a avaliación. E temos liña cero e liña 1: os de cero son dez e a liña uno, son 6. Se acolleron a programas que ofrecen os CFR. Ata o 2020 estamos co proxecto experimental, pero unha vez que teñamos os datos da avaliación dos catro cursos, pensamos que pode ser un proxecto horizontal, cunha expansión xeográfica. É un plan de organización educativa.
-Cal é a meta?
-En educación o importante é contaxiar, non convencer. O que está a pasar con Piteas é que se está espertando esa especie de inquedanza dalgúns centros por poder facer enriquecemento curricular (SEM, que é a metodoloxía que inclúe) o importante é crear unha sensibilidade e unha necesidade de coñecer a metodoloxía e querer ampliala. Provoca un efecto exponencial: de ter poucos profesores vamos tendo máis e son formadores doutros. Para nós, para o proxecto, o importante é que o formador de mestres sexa tamén profesor, alguén que está na aula, cre no que fai, coñece a realidade e a transmite a outro; é unha maneira realista de formar. O obxectivo é que unha vez que remate Piteas (2020) eu xa non sexa capaz de volver atrás, non saiba traballar doutra maneira. Outro obxectivo deste ano en Piteas é promover as vocacións STEM, e as competencias de comunicación (formación en oratoria) e necesitamos que os profesores traballen a expresión oral, escrita e dixital cos rapaces e rapazas. Pero apostamos por un horizonte científico-tecnolóxico. O grupo que hai de Ciencia en Piteas traballa con ese engadido moi claro: ademais de investigar, hai que facer divulgación científica, comunicar a ciencia. E romper a fenda de xénero, pero estou observando é que as nenas teñen vocación ata certa idade e fan as carreiras, pero despois non ocupan os postos de responsabilidade.
-Ese esforzo ciencia e mulleres na ciencia tamén ten un programa para o bacharelato, o StemBach, que acaba de empezar. Que tal vai?
-Temos que ir perfilando este tipo de experiencias e proxectos pouco a pouco e van aparecendo novas ideas. Creo que na Universidade estase implicando moítisimo. O feito que haxa unha transición, unha mentorización dos rapaces e rapazas, ese contacto vai ser moi beneficioso.
-Falando da relación ensinanzas básicas-universidade, haberá en Galicia un instituto de investigacións educativas?
-Nós non temos ningunha proposta enriba da mesa e ten que xurdir das universidades. A colaboración é moi estreita e nalgunha reunión informal si saíu a posibilidade de facer unha cousa deste tipo pero non hai nada.
«Oito reformas de educación son moitas reformas»
-Que opina da reforma da Lomce?
-Eu creo que oito reformas son moitas e unha pena que se perdera a intención de chegar a un pacto educativa. Habería puntos de desencontro, posiblemente non os máis importantes, e moitos de encontro.
«O Campus de FP de Vigo é un proxecto que morreu»
-Haberá campus de FP de Vigo?
-Era un proxecto sustentado en dúas bases: a Consellería de Educación e a Zona Franca. Ese era un proxecto de dous institucións e Zona Franca deuse de baixa, e non hai proxecto.
-Levaranno a outro lado? Están a falar con alguén?
-O campus de FP era un proxecto conxunto que morreu. Nós non mantivemos conversas con ninguén máis, aínda que sabemos que hai un interese da Deputación de Ourense.
-E a proposta da UDC para aproveitar a Fábrica de Armas da Coruña?
-Corresponde máis a consellería de Economía e ten unha parte fundamental o Ministerio de Defensa. Non é algo que nos toque de cheo.
«O ensino gratuíto é o publico. Cando as familias deciden elixir un centro concertado, xa saben a situación»
-Deben ter axudas as familias para o comedor ou o transporte na concertada e evitar así a selección de alumnado?
-O ensino gratuíto é o publico. Cando as familias deciden elixir un centro concertado, xa saben a situación. O elixen por outro tipo de criterios. E nalgúns colexios hai unha cota que moitas veces facilita os servizos para quen non poida, un fondo solidario, como o banco de libros.
-O wasaps de pais teñen máis cousas positivas que negativas?
-As novas tecnoloxías son útiles sempre que se faga un bo uso: discriminado, selectivo e respectuoso. As persoas adultas debemos dar exemplo e, nos grupos de WhatsApp, evitar que vaian en detrimento das responsabilidades propias do alumnado.
«Estou nun grupo de WhatsApp, aínda que practicamente non o utilizo»
-Ten unha filla. Está vostede ou a súa parella nun grupo? Como o valora?
-Estou, aínda que practicamente non o utilizo.
-Haberá novas titulacións na universidade galega?
-Hai xa un plan de financiamento que está pechado para o 2020, pero estamos estudando a creación de graos para adaptarse as demandas do tecido. Xa este ano comezaron algúns e estamos con Feuga estamos estudando os novos perfís profesionais desta terceira década do século XXI que imos comezar e no 2021. Estamos a traballar tamén na reorganización das titulacións: as singulares, que hai que blindar ou protexer, como as filoloxías ou Xeografía e Historia; aquelas que hai en varias universidades, que queremos teñan os primeiros anos comúns e despois cada un se especialice, e sobre isto houbo unha primeira xuntanza, vai ser un traballo que levara o seu tempo, pero se fará; e en terceiro lugar, aquelas que teñen baixa demanda e danse en máis dunha universidade.
-Están ben aproveitados os recursos humanos na universidade?
-Hai unha enorme casuística na universidade, con diferentes categorías e implicacións dos docentes, e nós traballamos para mellorar a cualificación e calidade docente, pero tamén da investigación. Hai que ter unha carreira docente na universidade.