Furia, anhelos, dor, desesperación, precariedade, esperanza... Na mellor personaxe da súa carreira, María Vázquez enfróntase en «Matria» a un labirinto de emocións que semella non ter fin. A película, que xa pasou polos festivais de Berlín e Málaga, estréase nas salas o venres 24ENTREVISTA ? ? ? MARÍA VÁZQUEZ, actriz
17 mar 2023 . Actualizado a las 09:23 h.Teñen as pantallas horizontais a capacidade de se converter, de cando en vez, nun espello sen filtros. É entón cando notas que a mirada propia retorna de volta, ferinte. Que furga en ti para acougar no recuncho máis incómodo das túas emocións. Matria, a ópera prima de Álvaro Gago, é iso. Unha mirada punzante, un arrepío perenne, un solidario desacougo do que resulta imposible desprenderse. O retrato social de Ramona, unha muller dunha vila mariñeira que sofre a precariedade en todos os ámbitos da súa vida —no persoal e no profesional, no emocional e no afectivo—, transcende con moito o relato individual. E faino, en gran medida polo descomunal traballo da súa actriz protagonista, María Vázquez (Vigo, 1979), a pedra angular que soporta este frenético, fascinante e cativador filme, que xa está entre as candidatas á mellor película do ano. E, por suposto, á mellor interpretación.
—Está nerviosa María Vázquez?
—Si, a estrea en Galicia ponme moito máis nerviosa que os pases de Berlín ou Málaga. É que quero que Matria guste moito e que o público galego se sinta orgulloso do que contamos e de como o contamos.
—Como non vai gustar? Leu as críticas?
—[Ri] Nunca se sabe. Hai xente para todo. Si que é certo que desta peli pode non gustarche o estilo ou podes non comungar coa súa filosofía, pero é difícil que non che toque por algún sitio.
—Ao mellor é por proximidade xeográfica, pero eu coñezo infinidade de Ramonas.
—Pois xa houbo quen me preguntou «pero de verdade que en Galicia quedan mulleres así?». Por iso tamén é tan importante esta película. Por visibilizar este tipo de mulleres. Que hai moitísimas. E por dignificar as súas profesións, absolutamente infravaloradas económica e socialmente.
—Son mulleres que coidan a todos e de todo...
—[Interrompe] Menos delas mesmas. A min o que máis me toca desta peli é a precariedade. Porque, ao final, ese non chegar a fin de mes, ese non poder vivir porque tes que facer mil traballos, imposibilítache facer calquera cousa na vida e poder ter un pouco de dignidade. Sen dignidade laboral, non hai liberdade persoal posible.
—«Matria» cambioulle a vida?
—Buf, claro que ma cambiou. É que me emociona moitísimo falar desta peli. Tocoume moitísimo o convivir con estas mulleres. Sinto unha admiración absoluta por elas. Para min foi toda unha lección de vida.
—Que bonito ese xesto de sacalas en pantalla xunto cos actores profesionais.
—Iso foi outra aprendizaxe. Quítache moitas parvadas actorais. Ollo!, que moitas veces comíanme con papas. Foi un bofetón de realidade, porque elas non teñen filtros. Sóltanche a súa opinión sobre o que fas sen o pudor que pode ter un compañeiro actor. Eu recoñézolles a miña admiración, como mulleres e como actrices. Tocáronme o corazón e forman parte xa da miña vida.
—En contra do que a priori se podería pensar, a película busca desmontar o mito do matriarcado galego.
—Total. Quen vexa a peli, xa se dará conta da merda que é iso do matriarcado galego. É como cando nos queren vender que as mulleres somos unha superheroínas modernas porque traballamos fóra, na casa, somos nais, coidamos dos maiores... Eu non quero ser superheroína así. Vaia merda. Hai xente que me está dicindo estes días que en Galicia, como é unha sociedade matriarcal, non hai machismo. Pois mira, as miñas irmás
e mais eu fomos a primeira xeración de mulleres da miña familia que no día da festa da miña aldea comiamos xunto a todos e non soas na cociña. E non somos tan maiores.
—Hai un momento no que o home de Ramona di «Na casa manda ela».
—Outra mentira do matriarcado. Como Ramona ten carácter, como é brava, xa manda ela, xa ninguén a oprime. Pois non, as mulleres bravas tamén comen moita merda.
—Dicía Álvaro Gago en La Voz que Ramona era moi machista. Concorda?
—Si, claro. Pero é que Ramona non se libra do ambiente onde vive. Foi criada con maltrato, por homes que a oprimiron e abusaron dela. E se ti medras con iso, que agardas? Ramona non pode escapar do que a rodea. E todo o que a rodea é machista.
—Ademais de desmontar o mito do matriarcado, tamén desmonta o mito do «riquiñismo» da muller galega.
—Ai, si. Iso encántame. No audiovisual dá medo que aparezan mulleres politicamente incorrectas. Pensan «a ver se van caer mal». Pero é que ás veces, e a cachos, caemos mal. Non temos que ser perfectas. A min encántame que o personaxe de Ramona teña arestas, porque é o que o fai real.
—Estamos acostumados a vela en personaxes moi contidos. Nesta ocasión, bota por fóra.
—Si. Para min, como actriz, Ramona foi un personaxe esgotador, porque era para fóra todo o tempo. Pero tamén superliberador. Permitiume expresarme sen filtros porque a xente non se ofendía comigo. «Xa está enramonizada», dicíanme.
—Canto hai de María en Ramona? Canto puxo nela, máis alá do guión?
—Eu puxen o meu corazón e a miña alma. Pero en calquera muller hai algo de Ramona. Por iso toca tan profundo. Porque te decatas de cousas que se cadra ti nin sequera te deras conta de que che tiñan pasado.
—Cal foi a escena máis complicada?
—Eu tíñalle moito medo a unha escena da que despois na pantalla vese pouca cousa, o cal me parece marabilloso, que é cando o home chega a casa borracho e abusa de Ramona. Eu estaba angustiada con esa escena, pero Santi Prego e Álvaro fixeron que todo fose sinxelo.
—É a túa escena favorita?
—Eu teño dous momentos prefes. Cando estou coa miña filla na cociña fritindo xurelos. Paréceme superbonito ese momento que teñen as dúas. E despois encántame a festa que montamos no bar Susana [Sampedro], Francis e eu. Pasámolo pipa. Parecía que estabamos borrachas de verdade.
—A min a secuencia que máis me conmoveu é o plano final. Como se pode expresar tanto sen dicir unha palabra?
—Pasei moito medo para facer ese plano, porque sabía que era a secuencia da peli, a que dalgún xeito resume todo. Para máis presión, é nun tren e só podiamos facer catro tomas. Pero Álvaro deume moito tempo. A outro director, igual lle entra o medo e empeza a darche indicacións. E entón ti xa non deixas que pase o que ten que pasar. Estás pensando nas marcas. Pero Álvaro deixoume todo o tempo do mundo para que eu o xestionase. Igual queda un pouco místico, pero eu nesa escena sentín que xa Ramona habitaba en min.
—Chega un momento no que Ramona está tan soa que só a entende o can de Pepe.
—Si. Encántame esa relación porque no guión eu non era tan consciente de que fose tan importante. Pero é que é a primeira vez que Ramona é cariñosa con alguén. E foi moi importante no seu proceso de espertar. Deuse conta de que, se dás amor, recibes amor.
—Ramona remata por fuxir. É a única saída posible ante unha situación así?
—Eu non creo que fuxa. Ela vai buscarse a si mesma. Ela precisa encontrarse. E encontrarse soa. Para ela sería máis cómodo quedar de interna na casa de Pepe, un home que a entende, pero dáse conta de que ten que emprender o camiño soa. E despois, xa veremos.
—Nas quinielas soa como a gran favorita para o premio á mellor actriz en Málaga.
—Intento non ler moito e non darlle moita importancia. Inténtoo. Non che vou dicir que non me fai ilusión. Case máis que por min, pola miña familia e pola propia peli. Quero que a vexa moita xente e un premio sempre axuda. Pero teño 43 anos, non teño 18, e ben sei como van estas cousas.
—Cinemanía fala incluso de «firme candidata» ao Goya.
—Xa, e eu agradézoo moitísimo, pero é que queda tanto tempo... Os Goyas son en xaneiro do ano que vén. De aquí alá poden saír 80 películas e que se esquezan de min en tres días.