O Concello de Lugo acordou o 2 de xullo de 1921 crear unha zona de ocio no Garañón, e inicialmente foi Parque Bella Vista
01 jul 2021 . Actualizado a las 05:00 h.Os primeiros xardíns cos que contou a cidade fixéronse a fins do século XIX e no primeiro terzo do XX. Terán un impulso nos primeiros mandatos do alcalde Ángel López Pérez despois da inauguración en 1917 do Campo da Feira, transformando en xardíns a Praza de San Fernando, onde se facía o mercado da leña; o da Mosqueira, onde estaba o mercado do polbo; o de San Roque onde se facía a feira do gando mensual e anual, o de Canalejas, fronte ao cárcere, a onde se trasladara o Mercado do Barro e a Praza Maior onde se celebraban os dous mercados semanais do martes e do venres.
Na Idade Media había carballeiras na zona de San Marcos, Santo Domingo e nas Cortiñas de San Román (Praza Maior). Neste último espazo fíxose a plantación da alameda cara a 1844 no solar do convento das Agostiñas e o primeiro xardín foi o do Campo do Castelo, onde se vendía a olería.
Unha necesidade social
A fins do século XIX o parque queríase facer nas cortiñas que había fronte o cárcere do partido xudicial e o seminario, entre o actual xardín e a rúa do Bispo Aguirre, ao que se lle deu o nome de Parque Moltó, en agradecemento ao capitán xeneral Antonio Moltó e Díaz-Berrio, que trouxo para o cuartel das Mercedes unha batería do Rexemento de Artillería de Montaña, por influencia do exministro e deputado Manuel Becerra Bermúdez. Pero como moitos proxectos desta época quedaron esquecidos ata que os materializou Ángel López Pérez que foi alcalde en catro etapas entre 1909 e 1931.
O parque creouse por acordo do Concello aprobado o día 2 de xullo de 1921 para que os nenos tivesen onde xogar, facer exercicio físico e practicar toda clase de deportes, e os maiores un lugar de descanso, diversión e formación que favorecese o seu desenvolvemento cultural, establecendo bibliotecas circulantes onde o obreiro atopase un sitio para satisfacer o seu tempo libre.
Consideraba o alcalde que a obra, que fora reclamada en varias ocasións pola veciñanza, tamén contribuiría á maior salubridade e hixiene da cidade.
As fincas
O lugar que se escolleu foi o Garañón, na mesma zona do Parque Moltó, pero desprazado cara o Oeste para contemplar as espléndidas vistas do val do Miño. Consta de dúas partes ben diferenciadas topograficamente. A primeira é unha parte chaira, cun lixeiro desnivel que foi corrixido mediante recheo e creación dun muro de contención de terras, que permitiu formar a Balconada do Garañón, conformada polas cortiñas chamadas do Garañón, da Mañeta, de Lugo, da Madalena de Recatelo, das Lousiñas e da Estrada do Cemiterio.
A segunda, as Costas do Parque, chamada Costa Grande do Baño ou Leira da Viña, cun desnivel pronunciado cara a ribeira do Miño, na Baixa Idade Media estivo dedicada a viña e no século XV plantouse de castiñeiros .
Antes de ter nome oficial o público deulle o de Bella Vista, pero o 14 de maio de 1927 acordaron darlle o de Afonso XIII, coincidindo coa celebración das vodas de prata da súa coroación. Proclamada a II República o 14 de abril de 1931, o día 21 a nova Corporación acordou cambiar o nome a varias rúas e ao parque déronlle o de Rosalía de Castro, de maneira que este ano cumpríronse 90 da dedicatoria.
O proxecto foi redactado polo arquitecto municipal Ramiro Sáinz Martínez, nomeado polo Concello o 23 de decembro de 1920. O primeiro proxecto que lle encargan é o da prolongación da rúa de Montevideo e unha nova porta na muralla, a do Bispo Odoario, o segundo será o do parque que asina o 23 de novembro de 1921.
O emprazamento, a uns 200 metros da Porta de Santiago e da Rúa do Bispo Aguirre, facíase nos agros do Garañón, comprendidos no perímetro formado pola estrada de Santiago ao Oeste, os camiños de Magoi e de Recatelo ao Leste e predios rústicos de propiedade particular ao Sur e ao Norte. O lugar, en cuxas características xa se fixaran os romanos para ser habitado, estaba defendido dos ventos do Norte, reunía superficies planas, onduladas e accidentadas, 85.165 metros cadrados, aproveitables para conseguir unha pintoresca harmonía de gran efecto artístico, creándose un conxunto ecléctico, que utiliza a fórmula agreste e natural do xardín romántico, que imita a paisaxe pintoresca de influencia inglesa con arbustos e árbores, e a regularidade e xeometría do xardín barroco e neoclásico italiano e francés, do que recolle o trazado xeométrico dos macizos destinados a céspede, flores e as avenidas ou paseos.
Os principais compuñan os catro macizos de paseos secundarios trazados do seguinte modo: un orientado ao Norte, cunha praza circular central onde iría o quiosco da música, outro orientado ao Sur contiguo ao Paseo da Terraza do Garañón cun pequeno estanque para aves acuáticas e peixes, que ademais da súa misión decorativa e de recreo, podía servir para regularizar e distribuír a rega no resto do parque. Había outro que resultaba máis illado e tranquilo destinado para o estudo, onde se tiña proxectado instalar unha biblioteca popular. Unha das prazas, a elíptica, decorábase cunha gran fonte monumental.
Entre os dous tramos de paseo, (Rodríguez Mourelo e García Portela) formábase unha gran praza, á que se deu o nome de Praza de España, actual de Avilés, onde se colocou nun pedestal Art-Déco deseñado por Eloy Maquieira, a estatua que a representa, no seu encontro coa proxectada de 23 metros de anchura (actual Puro Cora), que substituiría os camiños de Recatelo e Magoi.
Os elementos arquitectónicos eran o quiosco da música, a casa para servizo dos xardineiros, o edificio para café e biblioteca, o pombal e mapa, a pérgola, e como elementos de auga, o estanque para aves acuáticas e peixes e a fonte. En decembro de 1925 fíxose cargo das obras o arquitecto municipal Ricardo García Puig que viña desempeñando o posto interinamente do que tomou posesión o 1 de decembro, pero foi pouco dilixente no traballo municipal, abríronlle expediente, solicitou a excedencia e concedéronlla o 28 de novembro de 1925.
O proxecto de xardinería fíxoo o perito agrónomo Juan Cruz de Eguileor, xefe de Agricultura, Gandería e Montes da Deputación Foral de Bizkaia, cabaleiro da real e distinguida Orde de Carlos III e membro da Sociedade Nacional de Horticultura de Francia que tiña viveiros en Abadiano.
O remate con Eloy Maquieira
Ausente Ángel López Pérez da alcaldía desde o 10 de outubro de 1923, foi reposto despois dunha manifestación popular o 1 de xullo de 1927, relanzando as obras. En febreiro fora convocada a praza de arquitecto que lle foi concedida a Eloy Maquieira Fernández o 28 de marzo, sendo a pérgola a súa aportación. Aprobada a súa construción o 23 de xullo, foi unha das primeiras obras racionalistas de España, estilo introducido polo arquitecto Fernando García Mercadal, cun proxecto de monumento a Goya, o Rincón de Goya (1926-28), en Zaragoza. É a arquitectura do novo material, o cemento, e o estilo dos elementos decorativos do parque son a Arte-Déco.
Nunca foi inaugurado
As obras comezaron o 18 de marzo de 1922 e rematáronse en 1931. Coido que nunca se fixo a inauguración oficial a pesar de que pasaron pola cidade os reis Afonso XIII e María Vitoria (1927), os presidentes do Consello de Ministros, xenerais Miguel Primo de Rivera (1924 e 1928) e Dámaso Berenguer (1929) e o infante Jaime de Borbón (1929). O acto celebrado o 18 de maio de 1927, con motivo da dedicación do parque a Afonso XIII polo XXV aniversario como rei, poderíase ter como o inaugural aínda que en 1931 aínda se fixo o revoco da parede da Balconada do Garañón.