Esta parroquia vilalbesa leva nove anos celebrando esta romaría, que se organiza ao redor da escola do ano 1907
15 sep 2019 . Actualizado a las 05:00 h.O mes de setembro ten un día sinalado no calendario para todos os veciños de Santaballa dende o ano 2010. É un día no que todos se xuntan para rememorar a historia da parroquia.
Santaballa é un lugar que ten tres das trece escolas habaneiras que se atopan no concello de Vilalba. Xa dende que soan os espertadores, moitos se levantan pensando que a roupa que van vestir é “roupa de época”. De época emigrante -cores claras e vestidos longos- porque se recorda cada ano que é un lugar cun fondo pasado emigrante e faise unha festa que ninguén perde.
Dende as doce da mañá ao redor de “A Liga” os santaballeses comezan a desfrutar do seu pasado. Primeiro cun partido entre os que viven en Santaballa de Arriba e os que viven en Santaballa de Abaixo, unha distinción feita para o propio partido e que se basea en quen vive dun lado da carreteira e quen vive doutro. O sol apertaba e ben por iso ou por outras circunstancias, non foi ata a segunda parte cando os de Santaballa de Abaixo anotaron o primeiro e único tanto do partido. É a escusa perfecta para poder xuntar a varios veciños amantes do fútbol.
Pero os apaixonados da música tamén teñen espazos para bailar, ben con charangas ou con dúos. A comida tampouco podía faltar. Cinco ringleiras debaixo dunha carpa estaban agardando por estes veciños que xa levaban toda a mañá de troula.
Todo estaba organizado ao redor do lugar onde está situada a mellor mostra do pasado habaneiro da parroquia: a Liga Santaballesa. Un edificio construído no ano 1907 que serviu de escola para moitos veciños e que a día de hoxe segue conservando algunha das estancias como exemplo do que foi a educación a comezos do século XX: pupitres, material de escritura, libros, mapas... Esta escola, ademais de ser un dos primeiros lugares onde se impartiu o galego, é reflexo de que a emigración se facía por necesidade, porque aquí non había e marchaban pensando no que quedaba en Galicia, nas súas casas. É certo que non todos os que emigraban volvían ricos, moitos non cumprían o seu soño e Santaballa tamén reflexa iso nas súas xornadas. As bandeiras de Galicia, Cuba e España ondean no balcón de A Liga, onde se encontran exposicións e fotos daqueles anos, de Santaballa e de Cuba e de planos doutras escolas habaneiras feitas como a nosa.
Ao redor do edificio, están situados postos artesáns chegados de toda Galicia: postos de complementos, picadores de pedra, vendedores de libros de literatura clásica…
Cando xa chega a noite, a elaboración da queimada é o que máis se espera. Manolo, un veciño vilalbés, viste unha capa de cor marrón e acompañado dun cranio dun esqueleto de plástico, vai botando os ingredientes nunha pota ao tempo que recita o conxuro. A festa adoita alargarse ata a madrugada, agora máis abrigados que á mañá.
Tradición compartida
Esta festa xa se considera unha tradición nesta aldea vilalbesa e os veciños desfrutan facendo festa, pero ademais, celebrando algo moi enxebre, moi seu e sobre todo, compartido con centos de persoas novas que cada ano se achegan a celebrar as xornadas indianas a Santaballa, ao carón dunha das escolas máis destacadas da Terra Chá, ben pola súa estrutura, ben pola forte labor educativa que realizou durante moitísimos anos para promover a cultura e o ensino nun lugar que agora lle estará para sempre agradecido.
A festa adoita alargarse ata a madrugada, e continúa aínda que o frío apreme