Paradoxos da pospolítica

Pedro Puy
Pedro Puy FIRMA INVITADA

OPINIÓN

18 dic 2016 . Actualizado a las 05:00 h.

O Partido Pirata é un bo exemplo da nova política, ou pospolítica. Un partido que é á vez un antipartido, porque aínda que naceu (e de aí o seu nome) para defender o acceso absolutamente universal e libre a través de Internet a todo tipo de contidos (e polo tanto non respectando ou socializando os dereitos de autor), na actualidade o seu ideario ampliouse para facer da democracia directa e a transparencia os principais fíos condutores dunhas proclamas que polo demais resultan coherentes coa demanda de acceso total e libre a toda a información e creación na rede. «Nós non temos programa senón procedemento», resumía unha lideresa dos piratas nas últimas eleccións alemás.

O filósofo alemán Byung-Chul Han, lúcido na súa crítica da sociedade da transparencia, o cualifica por elo como o «primeiro partido sen cor»; porque ademais de ser certo (a diferenza dos clásicos azul e roxo; e mesmo dos novos laranxa ou morado, os piratas non se identifican cromaticamente), a transparencia non ten cor: a súa ideoloxía limítase a recoller a opinión pública, a facer o que a xente quere. Convértese así no máximo expoñente do que se chama a pospolítica; un fenómeno que, paradoxalmente, o que quere dicir é que estamos a vivir unha despolitización da sociedade; do mesmo xeito que o tan de moda concepto da posverdade en realidade o que quere é dicir que a verdade é irrelevante. Unha sociedade pospolítica na que non se pensa estratexicamente cara onde queremos ir e como desexamos (con)vivir, senón en como resolvemos no momento os problemas do día a día. Unha sociedade na que non interesan as teorías e as ideoloxías, senón as opinións. E, por todo elo, unha sociedade na que non se decide a través do contraste de ideas e o debate (como nos parlamentos), senón a través da democracia directa permanentemente mobilizada en procesos decisorios, preferentemente a través de consultas por Internet.

É certo que, como describe o tamén filósofo Daniel Innerarity (La política en tiempos de indignación, 2015), a política actual caracterízase pola simultánea concorrencia dunha desideoloxización (os programas dos partidos cada vez se asemellan máis) e unha persoalización mediática (a confianza nas persoas se constrúe mediaticamente a través da imaxe). E que ámbolos dous fenómenos afectan a todos os partidos políticos, en maior ou menor medida. E que, en consecuencia, se poden apreciar tendencias pospolíticas a ambos extremos do vello espectro ideolóxico esquerda-dereita: tan pospolítico é o neoliberal que deixa todas as decisións a un mercado irrestrito como o neopopulista que cre que a acción colectiva debe ser o resultado do que a xente manifeste nun permanente referendo internáutico. Pero non é este o último paradoxo: negar a relevancia dos partidos políticos, mesmo aínda que os tradicionais tendan a facer máis liquidas e por tanto permeables as súas ofertas programáticas, provoca comparanzas rechamante. Non hai moito, un dirixente das mareas afirmaba que o seu non debía ser «un partido clásico, senón unha especie de movemento político que lle dea canle ao sentir dos cidadáns»; algo moi semellante, e que podería dar lugar a equívocos manifestamente inxustos, ao «equivócanse os que falan algunhas veces do partido. Nós non temos un partido. Nós somos un gran movemento [...] un movemento que non é hermético nin ten escalafóns, que está aberto a todos». (Franco, discurso conmemorativo da vitoria, 1949).

E subliño o de que é unha comparanza manifestamente inxusta: estou convencido de que tanto o dirixente das mareas que cualificou como «movemento» ao seu partido «instrumental» e o mesmísimo Pablo Iglesias desexan no fondo transformar o seu nun partido político que permita a conformación de alternativas políticas e sexa canle da participación cidadá. Un partido como os de toda a vida, cos seus estatutos, o seu ideario, o seu programa e un líder electo. E é que non hai nada para facer política de verdade como un partido político. Non ten cor.