O escritor e editor Antón Lopo, firma invitada en Fugas
13 sep 2019 . Actualizado a las 05:00 h.N on lembro quen nos falou da illa nin como nos amañamos nos complexos traslados para chegar, pero o 8 de setembro de 1977 pisamos por primeira vez Ons. A néboa ocultaba a costa e o feito de ir nun barco de pescadores (e de madrugada) dáballe credibilidade á distancia invisible da viaxe. Por instinto, botamos a andar cara ao norte -resultou estar despoboado- e instalámonos nun bosque próximo ao areal de Melide. Quedamos sete días, suficientes para descubrir que os espazos de liberdade existían realmente (non eran só imaxinarios).
Ao ano seguinte, volvemos alí e coincidimos cun grupo que construía tipis de cana. Paseaban espidos con aparatosas capas de plumas de gaivota e debatían sobre Kropotkin. Fumaban e bebían beberaxes. «En Ons, os caracoliños de ouro son o tesouro», cantaban con percusións obsesivas. O lendario Maracaibo traíaos e levábaos no seu veleiro, tanto a eles como á rapazada que ocupaba durante meses as casas e os hórreos deshabitados. A illa comezaba a revivir (tras as expropiacións da ditadura) e nos veráns sucesivos converteuse nun enxerto de mentes devecidas pola liberación total (política, afectiva, sexual, química, creativa…) mentres a bandeira pirata ondeaba no novo barrio da illa: chamárono Camagüei.
O fenómeno popularizouse nos oitenta e nos noventa -por suposto, nada comparable á masificación actual-, pero a experiencia comunitaria, xurdida no entusiasmo da Transición, non perdurou moito. Aos problemas de ego, da heroína e das disputas uniuse a prohibición en Galicia da acampada libre. Camagüei mobilizouse e a Xunta calmounos coa promesa dun cámping en Melide. Pouco despois, porén, anunciou que era inviable. Como alternativa ofreceron un cámping gratuíto no Chan da Pólvora, un barrio controlable e cercano aos restaurantes. O cámping non tardou en poñer tarifas e, por último, privatizouse (a illa deixou de ser barata hai tempo: a mercantilización imparable).
Agora, aquelas xeracións sucesivamente expulsadas, que contribuíron a resignificar Ons, nin sequera poden visitar os seus amigos illáns porque a nova norma do parque nacional impídelles aos colonos dispoñer libremente da súa casa. Dinlles que o obxectivo é combater o alugueiro ilegal, pero semella máis ben que todo o humano estorba. Os camiños históricos perdéronse ou quedaron arrasados por pistas de percorrido circular para coches. O castro non se escavou. A valiosa arca de pedra ocúltase nos toxos. O dialecto dos colonos esquécese. Non hai dornas na praia do Curro. Os fareiros teñen os días contados… En vez de preservar a illa, acelérase o deterioro. Extínguese ese silencio que inza cando parte o último barco, cando se apaga o xerador e quedas fronte a fronte co ceo estrelecido da túa sombra.