«O traballo colaborativo foi a clave na Mariña durante a pandemia do covid»

Cinco años después de los primeros diagnósticos de covid en Galicia la directora del distrito sanitario mariñano y del Hospital Público da Mariña, María José Cortés Canay, analiza los retos, las lecciones y el aprendizaje que dejó la pandemia en la comarca. «Houbo unha etapa covid máis grosa, que podemos reducir aos anos 20, 21 e 22, e despois foi unha recuperación da normalidade bastante parecida á que temos agora», expone Cortés, quien recuerda que «a nivel laboral foi unha época de moito traballo, moita toma de decisións, moita responsabilidade, moita colaboración de sanitarios e doutros colectivos, e de moita incertidume e respecto. Iso fixo que a nivel persoal todos medráramos moito e a nivel profesional, que tamén madurarámos cada un no seu posto de traballo».

En algunos aspectos el covid dejó doble huella en la comarca. Difícil olvidar cuando estrenando julio de 2020 Sanidade ordenó cerrar temporalmente los accesos a A Mariña para controlar el brote de coronavirus detectado por San Juan, ni toda la contestación que generó e incluso el pronunciamiento del Tribunal Supremo avalando a la Junta Electoral y rechazando suspender las elecciones en la comarca.

«A Mariña ten a peculiaridade xeográfica de estar un pouquiño illada do resto da provincia e de Galicia e os inicios da pandemia foron un pouco en diferido. Aquí tardou un pouco máis en chegar, pero vivimos unha época bastante dura e difícil cando xa toda Galicia e España estaban abertas e aquí tivemos un brote que fixo que se cerrase a comarca. Non toda nen ao longo de todo o verán, pero en Burela alongouse máis tempo», recuerda la directora, que, al margen del confinamiento general, cree que ese selectivo fue especialmente duro a nivel ciudadano y de empresas, como las hosteleras: «Foron decisións bastante difíciles. As autoridades sanitarias eran conscientes do que eso supoñía, pero houbo que facelo. O tempo deu a razón de que a medida era necesaria. De non tela tomado a tempo seguramente as consecuencias serían moi negativas en canto a resultados de saúde».

Cuando se le pregunta por la colaboración del hospital y los Concellos, los geriátricos y otras entidades, la destaca entre los aspectos más positivos e incluso la ve como una linea de trabajo a mantener en el tiempo. Lo manifiesta sin ocultar la emoción que siente al intentar recordar los momentos más críticos.

«A miña experiencia con todos os Concellos foi excelente, así como con todas as persoas coas que contactamos (...) Agradézoo moito porque sei que moitas veces as mensaxes que lles dábamos eran difíciles de asumir e de trasladar á poboación, e sempre se amosaron colaboradores. O mesmo podo dicir das forzas da orde, que moitas veces tiveron que axudarnos a localizar a persoas para facerlles probas PCR ou para asegurar que cumprían coas medidas de illamento, e das traballadoras das residencias de maiores (..) Tamén das traballadoras dos servizos de axuda no fogar, dos centros educativos e de día, dos ocupacionais... Para min persoalmente foi algo moi enriquecedor (...) O traballo colaborativo foi a clave», afirma.

El hospital se convirtió en aquellos momentos en una referencia. «Facía aproximadamente tres meses que nos entregaran as plantas de hospitalización. A fin de obra desa fase foi en decembro do 2019. Eso para nós foi vital. Empezamos a pandemia con todas as habitacións disponibles e coa gañancia das individuais. Aínda que estabamos en obras, concretamente a nivel de hospitalización tivemos esa sorte de ter todo disponible», precisa.

Dentro de los protocolos fijados ya inicialmente desde el Sergas para evitar desplazamientos de sospechosos de padecer coronavirus, el hospital envió a sanitarios a hacer pruebas en los hogares: «Desde a Xefatura Territorial comunicábannos a que persoas había que facerlles a proba e un equipo do hospital desprazábase». Posteriormente se montó un autocovid «porque xa se vía que o volume era inasumible para desprazar profesionais». No obstante, estas unidades que iban a los hogares —recuerda— estuvieron activas toda la pandemia para atender a personas que no podían desplazarse. También hicieron cribados periódicos en las residencias y en otros centros, pruebas en barcos...

Información sobre casos

Cuando se le pregunta si ve positivo que se informara a diario de los casos y de la incidencia por concellos, Cortés confiesa: «En Galicia temos unha historia clínica electrónica única e todos os resultados van a esa historia. Tiñamos un rexistro absolutamente exacto do número de probas positivas detectadas e a posibilidade de saber a que centro de saúde estaba vinculado cada caso positivo. Era información moi necesaria e útil porque permitía que nos anticipáramos na toma de decisións. Sobre que toda a poboación tivera coñecemento? Agora pasado o tempo pode padecer innecesario ou esaxerado, pero daquela, como as decisións que se tomaban trascendían á poboación e implicaban peches de zonas, de negocios..., os cidadáns tiñan que saber por que se tomaban esas decisións...».

Los momentos de más tensión en el hospital

La directora cita algunos de los momentos de más tensión: «No noso hospital un momento a destacar, por número de ingresos e porque xa estabamos coa actividade practicamente recuperada, foi despois do Nadal do 2021 cara ao 2022, cando houbo unha explosión de casos». Menciona un pico importante tras las Navidades de 2021 y el caso del verano del 2020, «cando houbo que tomar decisións dentro do hospital». Además de la incertidumbre que generó durante unas semanas el uso de una marca de vacuna «que naquel momento se puxo en entredito», reconoce que fueron difíciles los momentos de los primeros ingresos, en planta y en la uci.

Sobre los contagios del personal sanitario también se pronuncia: «Todos tiñamos a nosa vida e as posibilidades de contaxiarnos eran as da poboación en xeral e asumías máis exposición por traballar no eido sanitario. A nivel organizativo foi un extra de preocupación, de poñer todas as medidas, de que os protocolos se cumpriran e os circuitos foran claros e definidos e que todo o mundo os coñecera ben».

 «Ao mellor chamábamos a 200 ou a 300 persoas a diario para facer PCR»

Cortés destaca que la población respondió muy bien en todas las fases, en el confinamiento, en el cierre selectivo, cuando hubo que hacer pruebas PCR ... «Ao mellor chamábamos a 200 ou a 300 persoas a diario que tiñan que vir facer unha PCR. A xente case sen cuestionar nada aparecía para facelas e, cando houbo que vacinarse, a poboación masivamente respondeu á campaña».

Considera que, además de la respuesta ciudadana, contribuyó al éxito de la vacunación el uso de la aplicación del Sergas mediante convocatorias por sms con la ayuda de difusión en medios: «Deunos un alcance que ao mellor noutras comunidades non tiveron (...) Podemos dicir que houbo unha asistencia masiva a vacinarse e foi o que axudou a controlar todo».

Sobre los casos de covid persistente asegura que están en seguimiento y se canalizan a través de Medicina Interna: «Os síntomas iniciais do covid case todos se centraban en vía respiratoria e vese que no persistente hai afectación doutros órganos, non só son secuelas respiratorias do que padeceu unha neumonía grave». Mientras que, con respecto a la campaña de vacunación de la gripe y de covid, reconoce que «sobre todo nesta campaña pasada vemos que, a nivel de poboación xeral, houbo menos interese. Nas poboacións diana si houbo interese, esas son moi responsables e saben que lles beneficia...».

Cortés reitera agradecimientos. «O traballo do persoal sanitario, tanto de hospital como de Atención Primaria, foi fundamental para obter os resultados que obtivemos». No olvida que sin los administrativos no se podría agilizar la localización de las personas para las PCR, para los volantes para cribados o para citas en el autocovid. Aplaude el esfuerzo de los Concellos que también elaboraron listados de vecinos y ayudaron a reclutarlos para los cribados poblacionales realizados en Xove, Viveiro, Barreiros, Ribadeo o Foz, entre otros, y destaca el esfuerzo de los laboratorios: «En menos de 24 horas estaban os resultados de cribados poboacionais moi extensos». Tampoco se olvida de la apertura en enero de 2022 de los puntos de test de antígenos en Burela, Ribadeo o Viveiro.

---

---

---