Juan Pena, lobo de mar de Viveiro: «Antes iamos ao mar máis alegres, agora pescamos moitísimo menos»

As del Mar, María San José, Siempre David e Siempre Alberto. Son as lanchas de baixura nas que, desde o ano 1989, cando seu pai e un socio se decidiron a emprender, prestou servizo Juan Pena Candia (Viveiro, 50 anos). Agora é o armador e o patrón da última embarcación das mencionadas.

—Di que o sector está un pouco deprimido.

—Antes iamos ao mar con outra alegría, viviamolo. Saiamos faenar cunha competencia sana.

Agora cada vez nos custa máis traballar, porque as cousas están máis difíciles. Pescamos unha cuarta parte do que se traía. A finais dos 90 ou alá polo 2000 colliamos tantas centolas que tiñamos que andar escapando delas. Da miña xeración, que estaba moi unida porque empezamos todos xuntos, quedamos en Celeiro catro patróns de baixura, cando ao principio eramos dez ou doce embarcacións.

—Ten solución?

—Moita non se ve. Os prezos subiron algo. Notámolo principalmente no polbo: cando comecei vendíase a 350 pesetas o quilo e agora custa nove, 16 o de dous quilos. Pero as cotizacións non compensan a perda de tanta cantidade que se deixou de pescar. No Siempre Alberto collemos polbo, nécora ou centola, e probamos por primeira vez a campaña da cabala, que foi unha inxección económica moi boa, pero agora levamos dous anos moi malos. Antes as lanchas de baixura tiñan catro traballadores, agora non dá para máis que tres.

—E con todo non cambia o seu traballo por ningún.

—Sempre llo digo aos meus amigos, que non me cambio por eles. O mar é a miña vida, se poido chegar a xubilarme neste oficio fareino. É un traballo bonito. O primeiro día que o meu fillo acudiu traballar, un compañeiro que tiña outra lancha, Miguel, díxolle: «Para onde vas? Marcha para terra, porque se embarcas non hai volta atrás, que isto é como unha droga» (ri).

—Que engancha do mar?

—A xente non sabe da satisfacción de cando pescas ben. É tremenda. Non hai rutina neste traballo, ou colles ben de peixe ou case nada. Antes, cando pescabamos máis, non chegaba a desconectar, volvía e xa estaba pensando en onde ía faenar a seguinte vez.

—Que lle fai desconectar agora?

—Os cabalos. Son o meu hobby.

—Pensa que a sociedade non valora o esforzo que fan e o risco que corren traendo o peixe a terra?

—Sempre fun da teoría de que son eu quen teño que valorar o produto que consigo. O que traemos a terra é moi rendible. Buscamos pezas que dan rendemento, como un bo linguado. Temos que saber xogar cos prezos e co mercado.

—Cal é a relación do patrón cos mariñeiros?

—A min hónrame moito que cada mariñeiro que tiven comigo me fale, e que non tiven problemas con ninguén. Non foi o meu caso, pero hai xente que confiou moito no patrón, quizais aquela que non puido estudar, porque era aquela persoa que pensaba que lle podía facer gañar diñeiro e quitala de dificultades.

—Cos anos cambiou a súa forma de entender o traballo?

—Cambioume o chip cando meu pai enfermou ao pouco de xubilarse, cando lle tocaba descansar. Iso marcoume moito. El era unha persoa coa que nunca tiven ningún problema, que foi ao arrastre e a Gran Sol, e que cando se xubilou tíñanos todo preparado na chabola, un traballo importantísimo. Aí entendín que o traballo e o diñeiro non o son todo, e comecei a tomarme as cousas doutra maneira.

—Houbo moita ambición no mar?

—Eu recoñezo que cando empecei fun traballar con moi mal tempo. Non ir e deixar de cobrar era unha decisión difícil, porque ademais con temporal pescas ben. Pero agora pensamos doutro xeito, buscamos unha maior calidade de vida, ser selectivos. Eu sempre evitei ir ao percebe polo risco. Un armador de altura dicíame que todo o diñeiro que gañara non pagaba o poder durmir coa muller en lugar de nun catre. E tiña razón.

«Ao meu fillo dígolle que busque outro traballo, porque está en idade de cambiar»

O único que pide Candia para facer a entrevista é que saian na fotografía tamén os seus compañeiros do Siempre Alberto. Un é Abraham Condoria, natural do Perú. O outro, o fillo de Juan, Alberto.

—No mar, a confianza nos compañeiros é esencial.

—Total. Abraham nunca me fallou en dúas décadas xuntos. Coñecelo foi unha coincidencia. El acudiu ao muelle, tería uns 24 anos e buscaba traballo. Enrolouse con nós e ata hoxe.

—Traballar co fillo dun é máis complicado?

—(Ri). Ao principio, ás veces el levaba as broncas sen merecelo, as típicas que tes que botar para que todos comprendan algunha cousa importante (ri). Pero levámonos moi ben. Ten 31 anos.

—Hai un problema xeracional moi importante. Anímao a coller o relevo?

—Estoulle tentando inculcar que colla outro traballo. Non por nada, porque a min encántame a pesca, senón porque isto cada vez está máis complicado. Péscase pouco, non hai xente... A baixura é unha cousa da que te tes que ocupar de luns a luns: cando non é o mar, hai que reparar as redes, ou ir a unha venta. E a rentabilidade non é coma a de antes.

—Sempre traballou na baixura.

—A parte boa deste oficio é que traballamos para nós e volvemos cada día á casa. Eu puiden ver medrar o fillo. Nunca quixen faenar en altura. E iso que quitei os títulos de patrón de litoral e de altura. Paréceme moi duro, estar lonxe da familia e ver mar e ceo todo o tempo.

—Que lle di o seu fillo?

—A el gústalle o mar tamén. O bo é que el ten a opción de volver para terra, está nunha idade boa para iso, para cambiar se quere. Pero en principio, nada (ri).

---

---

---