O branqueo máis alá do límite de recuperación matará os arrecifes
02 dic 2025 . Actualizado a las 05:00 h.Pregúntome se paga a pena poñer por escrito que o branqueo que sofren os arrecifes de coral xa non ten volta atrás. Segundo un informe asinado este pasado mes de outubro por 170 investigadores da Universidade de Exeter e do Instituto Postdam para a Investigación do Cambio Climático, o ecosistema marítimo de maior biodiversidade do planeta acadou o punto de non retorno.
Os arrecifes están conformados pola simbiose entre pólipos, uns pequenos animais que constrúen a estrutura, e un conxunto de microalgas. Se os primeiros proporcionan protección e nutrientes, as segundas realizan a fotosíntese e dan cor ao arrecife. A alarma sobre o seu estado estaba prendida dende había tempo: moitas olladas encima do aumento da temperatura do mar a partir da cal os danos ocasionados son irreversibles. Así, o branqueo máis alá do límite de recuperación implica a morte do arrecife.
De volta á ría
Esa ollada sobre unha parte do planeta tráeme de volta ás augas da ría. Dende o global ao local. Daquela querería saber que respondería algún amigo se lle preguntase que sobe na malla do rastro xunto ao berberecho, que traen canda si cando recollen as redes, que prende nos anzois dos seus palangres. Estaría ben reler nas obras mariñeiras de Xosé Iglesias e de Xurxo Souto que arrastran os pesqueiros, ou escoitar o que diría a bióloga da confraría se interrompese o seu viño da noitiña dos sábados: ese suposto paraíso submarino que poderiamos contemplar dende os zapóns do Nautilus de Nemo.
E si, o informe tráeme á mente a palabra fenoloxía, a parte da bioloxía que atende ás mudanzas das actividades estacionais dos seres vivos: as diferenzas anuais entre a data de apertura das follas dunha árbore ou da partida ou chegada de calquera especie migradora. Na miña cabeza as especies alóctonas, as vindas de fóra para aledar a vista dalgúns e, a un tempo, para desprazar as autóctonas, as propias dos nosos ecosistemas. Especies exóticas, mais tamén medio ambientalmente tóxicas.
Certeza absoluta
O informe tamén me leva ao Principio de Precaución. É certo que, en boa medida, as informacións científicas se basean na observación indutiva: o razoamento que nos leva a tirar conclusións indo dos feitos particulares aos xerais. Sempre é difícil ter unha certeza absoluta. A xente de ciencia está formada para fundamentar as súas ideas con probas, para ter cautela nas afirmacións, ou para admitir algunha incerteza cando parece que esas probas son máis débiles do que son en realidade. Porén, en situacións que poden ameazar a seguridade da poboación, os gobernos deben asesorarse pola comunidade científica sobre as políticas e restricións que se deben formular para mitigar os riscos. O tan pouco atendido Principio de Precaución establece que as medidas para protexernos sempre deben preceder á certeza de risco cando as posibles consecuencias sobre a humanidade sexan catastróficas.
Conclúo unha outra vez que é estraño o comportamento dese animal ao que se denomina como home: unha especie que nega a tal clasificación e se intitula a si mesma con temeridade e de xeito dobre como sapiens sapiens. Que máis se pode dicir que non saibamos ou que non poidamos imaxinar?
Cardenal de Banggai
Urbano Barrios Santamaría
Dende este recuncho teño unha boa perspectiva da sala de estar. Un home uniformado permanece preto de min, relaxado pero expectante. As cortinas están abertas e a luz entra polos ventanais coma un xigantesco foco iluminando tan macabra escena. A señora Ludivina está tombada boca abaixo sobre a alfombra, entre a mesa baixa e o sofá. O seu vestido loce un precioso estampado floral. Atáranlle as mans ás costas. Un home uniformado camiña ao seu redor facéndolle fotografías dende todos os ángulos. So podo ver o corpo porque a súa cabeza desapareceu, esmagada polo televisor. Todos os caixóns foran envorcados e o seu contido esparexido polo chan.
Licesio levou a peor parte. Deixárano atado á cadeira que un deles trouxera da cociña. A cabeza cólgalle sobre o peito coma se tratara de limpar co seu cabelo branco o sangue que tinxira toda a súa camisa. Outro home uniformado está a examinarlle as ligaduras dos pés coas mans enluvadas.
O home da americana engurrada percorre o salón paseniño, deténdose a examinar cada corpo e cada obxecto. Logo queda inmóbil fronte á fiestra, percorre o marco coa mirada e chasca a lingua. O home da cámara afástase de Ludivina e comeza a fotografar a Licesio. Outro home uniformado entra á présa e diríxese cara ao home que está diante da fiestra, borboríñalle unhas verbas no ouvido e, de seguido, dá a volta e sae coa mesma présa que entrara. O home da americana percorre o cuarto coa mirada e, de seguido, camiña cara a min, devagar, as mans nas costas, e detense e abáixase para poñerse á miña altura.
Óllame con moita atención e, pasados uns minutos, fálame, pero non dá entendido que eu tamén estou a ollalo, porque as súas verbas soan coma se falase só consigo mesmo: «Estou por asegurar que ti o viches todo, amiguiño, non si? Poderías contarnos quen foron as bestas que fixeron isto, esta barbaridade?». Lanza un enorme suspiro que denota mágoa e logo afástase.
Ben seguro que sería quen de contar todo canto sucedera perante min, xusto antes da noitiña. Ben sei quen foran as bestas. Estiveran aquí máis veces, saboreando o café con bolachas que Ludivina lles ofrecía, agradecendo as visitas por ser dous anciáns senlleiros. Pero sempre é o mesmo, cando alguén me fala nunca espera pola miña resposta. Non son máis ca un peixe nun acuario.
A túa escoita atenta
ROMÁN ARÉN
É a poesía esa lingua na que «ardemos / con inaudita precisión // nun idioma antes inexistente»? Quizais si. En palabras da autora a poesía dános «outra vida resultado dunha transformación que non é só a da materia das palabras, da música e do seu silencio», unha «metamorfose» que transforma a nosa conciencia, o inconsciente, e ata o corpo. Amosa «algo de nós que antes non estaba», unha físgoa ao outro lado que nos conmove. Depuración rilkeana mais sen esquecer o mundo, limpeza de expresión, capacidade de escoita para oír a beleza, síntese, capacidade elexíaca: «amoréanse / na lingua / os restos / de quebradas ás // escribir: / facer o dó». Este longo poemario, tan elexíaco nos seus comezos, «náceme agora / no labio // a árbore da túa morte» logra logo conectarnos co «que treme // baixo a pel / do poema // a súa inocencia // a salvo / do dicirse» e chegar case ao aforismo lírico do «corazón / das palabras / delta de todas as osamentas». Non cabe dúbida, se a había, de que estamos perante unha das grandes voces líricas galegas, que traslada ben ao castelán Teresa Seara sen traizón, mais sen ser literal. Pero a poesía non pretende a saída do labirinto, senón testar «a loita por acceder», afirma Pilar Pallarés na lapela, a receptividade, a escoita, a aceptación da transformación que opera en nós. Máis aló da identidade ríxida, tesa, estanca.
«O que se volve raíz»
Eva Veiga
Olifante (Zaragoza, 2025)
207 páxinas