Ánxela Vidal Triñáns comezou escribindo epitafios improvisados cando só tiña 9 anos
13 dic 2025 . Actualizado a las 05:00 h.Chove a fío en Boiro e quedo con Ánxela para tomar un café no IES Praia Barraña, centro no que este ano está a traballar como profesora de Lingua e Literatura Galega. A primeira pregunta é evidente.
?Como é iso de volveres de profesora a un centro, logo de ser alumna?
—Neste instituto tivo lugar un florecemento persoal, pois nel descubrín as letras e a cultura clásicas. Até entón sabía que o ámbito lingüístico era un dos meus predilectos, mais non con tanta forza. Agora, como docente, padezo máis a burocracia e teño menos ilusións, pero sempre é un gusto volver á casa.
?En que momento da vida comezas a escribir?
—Fáiseme difícil lembralo pero, se tivese que precisar un momento exacto no que posuíse certa conciencia de estar a traballar con pretensións artísticas, todo comeza aos nove anos coa escrita improvisada de epitafios. Tras o falecemento de meu pai visitaba acotío os cemiterios, e sempre reparaba nos enunciados de carácter funerario das lápidas. De feito, aínda actualmente continúo a improvisar epitafios en latín, lingua que estudei formalmente, imaxinando que se trata de persoas célebres ou tamén anónimas. Un dos epitafios que máis chamou a miña atención recentemente foi o de Tomás Moro, que está soterrado coas súas dúas esposas (aquilo, segundo el mesmo, que non puidera facer en vida).
?Veñen de che premiar en Compostela un dos teus libros de poemas. Que significa isto para ti?
—Ser galardoada, sexa da forma que for, constitúe para min unha grande honra. Nunca é o mesmo escribir para unha soa, de xeito diletante, que ser recoñecida, pois o recoñecemento social alberga ese poder de nos lembrar que ten sentido o que facemos no mundo. Recoñecer é ver, ser vista, ser apreciada e estimada.
?Hieros Logos é un poemario no que a mitoloxía serve para traeres a Escarabote a Medea e reivindicala. Por que a escolles?
—Tras o crime, indago na posibilidade dunha Medea que atravese o trauma, para quen, inevitablemente, a vida continúa, entre a tortura e a culpa, mais é en Escarabote onde acha remanso, en comuñón feminina con outras mulleres. Para min Medea é símbolo de rebeldía e insurxencia que, mesmo desde unha perspectiva mitolóxica, goza dos mesmos dons máxicos e ubicuos que Orfeo, quen guiaba a nave dos Argonautas. Non obstante, Medea non pode optar aos loureiros da vitoria e da gloria por ser unha muller, e a súa maxia é sinónimo de maldade. Este aspecto é moi relevante porque aquí reside a súa condena en canto ao seu xénero, e tamén aquí podemos ler os códigos dunha heroína que protesta, que se rebela ante a submisión e que non acepta o seu destino. Por isto é que a escollín a ela e non a outra, mesmo sendo incapaz de reconstruír a súa vida tras a fuxida, incluso abríndose de novo a outros brazos, os prantos dos seus nenos volven sempre en soños, a través das rosas e dos naufraxios.
?Aínda que o espazo do texto é mítico, hai mensaxes para a actualidade?
—Si, reivindico, como Eurípides, a contemporaneidade da materia mítica que remite a un home que traizoa as súas promesas e as súas responsabilidades. De feito, a mensaxe de Eurípides é, no fondo, unha admonición: coidade das vosas mulleres, e sede consecuentes e fieis aos vosos deberes.
?Es consciente de que hai nos teus versos unha linguaxe formal e ampulosa que semella inspirada nas grandes epopeas?
—Certamente son consciente da complexidade e ampulosidade retóricas, mais a inspiración nas grandes epopeas, ou a semellanza con estas, non é propositada. Digamos que xorde do caudal da miña formación case que naturalmente. Porén, si que é verdade que, desde unha concepción heroica, xestei unha Medea que necesariamente tiña que ser solemne e verbosa.
?Que proxectos tes en mente?
—Actualmente estou a traballar nun novo poemario onde levo a cabo unha cartografía do desamor, inspirándome en varios puntos estratéxicos de profundo significado persoal en distintas cidades europeas. Ando tamén coa tradución da obra dunha poeta e filósofa do romanticismo alemán, Karoline von der Günderrode, da que xa fixera un estudo sobre a súa condición de filósofa. No século XIX, dáse inevitable e lamentablemente a circunstancia dun privilexio epistémico masculino onde as mulleres xogan un papel subsidiario. Soamente hai que pensar naquela célebre cita de Kant onde se fala de que as mulleres, para seren tomadas en serio nun contexto culto, deben levar barba, pois apenas teñen a cabeza «chea de grego». O enunciado é, per se, moi elocuente. A súa figura é maiormente coñecida por ter cometido suicidio por mor dun ingrato desamor aos 26 anos, ao se ver traizoada nas súas promesas por Creuzer, un filólogo e mitólogo de renome no seu tempo. Pola contra, sen lle quitar importancia, intento transcender este aciago feito, pois o que debe prevalecer é a súa obra, plena de calidade, complexidade e de misterio. Nun futuro gustaríame tamén dedicarlle unha tese de doutoramento, mais para iso aínda queda un longo percorrido.
Tradutora de grandes obras ao galego
Ánxela Vidal Triñáns, boirense de Escarabote, estudou Filoloxía Clásica e Alemá na Universidade de Santiago de Compostela e fixo unha estadía Erasmus en Poznan, Polonia, e tamén en Frankfurt am Main. Enfocou os seus traballos de Fin de Grao na figura de Empédocles, o presocrático, e realizou unha tradución non venal ao galego da Ifixenia en Áulide, de Eurípides. Actualmente estuda Filosofía pola UNED, e compaxina o oficio da docencia no ensino secundario coa tradución e a escritura. Por iso, cando lle pregunto por esta última paixón e pola posibilidade de que a poesía poida cambiar o mundo, ela contesta, contundente, que si.
«Creo firmemente que a poesía non só pode cambiar o mundo, senón que debe. Na Antigüidade, os iniciados nos misterios do Orfismo, cando morrían, eran enterrados cunha lámina de ouro onde aparecía un poema que lles daba as instrucións para se moveren polo Hades ata se reunir con Perséfone. Isto é proba de que, xa dende antigo, a poesía cumpría unha función que distaba moito de ser puro entretemento, senón que formaba parte activa da vida e da morte. Orfeo podía mover as aciñeiras e as roseiras cos seus cantos, e hai unha anécdota que narra como uns presos foron liberados tras recitar uns versos de Eurípides. Sen ir máis lonxe, Empédocles trouxo unha muller de volta á vida recitando uns hexámetros homéricos. Máis alá do lendario que poida prevalecer, o relevante é o subtexto, pois mesmamente eu, como autora, xa non son a mesma desde que trouxen a Medea a Escarabote. A miña ollada mudou, e espero que tamén a das lectoras e os lectores».
Ilusionada
Ánxela Vidal tamén é tradutora e, aínda que sabe o arduo que é traducir poesía, resúltalle moi gratificante, sobre todo, cando ten propostas interesantes entre mans, coma a de levar ao galego a Karoline von der Günderrode, que soamente forma parte de antoloxías vertidas ao castelán e cuxa poesía íntegra só está traducida ao francés nunha edición bilingüe. Está ilusionada co proxecto para dar a coñecer a súa figura a través da súa cosmovisión. Ademais, gustaríalle que a Ifixenia en Áulide fose publicada convenientemente. E tamén alberga a esperanza de traducir os fragmentos de Empédocles ao galego.