Se a poesía serve para iluminar o mundo, o paso de Xosé María Díaz Castro polo mundo da literatura equivale a unha traxectoria de bos froitos. Algúns dos poemas de Nimbos, único libro publicado na súa vida polo autor de Guitiriz, conteñen expresións e imaxes nas que a luz ten un papel destacado. «Se é que o poema é só un nimbo de lus...», di o primeiro verso do primeiro poema de Nimbos, que ten o mesmo título da obra.
O segundo poema, Como brasas, non ten un comezo menos fulgurante: «Alumarei con fachas de palabras,/ ancho herdo meu, o mundo que me deron», din os versos terceiro e cuarto de Coma brasas.
Díaz Castro só deu ao prelo unha obra na súa vida, o cal non quere dicir que a súa non fose unha vocación sentida dende a mocidade. Xa tiña sona de poeta cando chegou -un trazo común a outros chairegos coñecidos no mundo das letras, como Xosé Crecente Vega ou Aquilino Iglesia Alvariño- ao Seminario de Mondoñedo, e daqueles anos proceden algúns poemas.
El, que acabaría poñéndolle o nome de Penélope a un dos máis coñecidos poemas de Nimbos, tivo dende entón unha viaxe que se cadra podería compararse coa de Ulises. Non marchou á Guerra de Troia, pero si ao encontro cunhas circunstancias que o levaron fóra do eido natal aínda que non lle romperon o vencello coa terra de orixe. Non semella casual, por exemplo, que algunhas persoas que len Vísperas, outro dos poemas de Nimbos, crean atopar neses versos descricións tiradas de lugares de Guitiriz.
Se a peripecia vital o levou cada vez un pouco máis lonxe -Mondoñedo como estudante primeiro, Vilagarcía de Arousa como profesor logo, Madrid como tradutor despois-, a traxectoria cultural púxoo en contacto con outros mundos, pero sen que ningunha desas experiencias agachase o lugar de procedencia nin a base sobre a que se foron colocando os outros coñecementos. Nos versos de Penélope, se cadra o poema máis coñecido de Nimbos, as alusións ao espazo próximo fican evidentes: «O Tempo vai de Parga a Pastoriza», lese nunha das estrofas.
O Ulises Díaz Castro que volveu a Guitiriz para pasar os derradeiros anos da súa vida levaba canda si o peso da vida, e con el, xa algún problema de saúde. Pero tamén levaba un feixe de poemas que valían máis do que pesaban. Unha soa obra semella abondar para comprender o magnetismo do mundo interior dun poeta que, humilde e sinxelo, gustaba máis de contemplar a paisaxe chairega ou de falar cos rapaces no campo da feira de Guitiriz que de valorar os seus versos.
Porén, nin sequera ese pudor do poeta para falar da súa obra evita que o lector de Nimbos atope, de maneira case inevitable, trazos do autor: «Estes non son poemas, nin cimentos/ de poemas siquera. Son fragmentos/ de min mesmo perdidos (...)», escribe no pórtico da obra.
E se non son poemas, son escintileos. Velaí, pois, a luz de Penélope que brilla dende a Terra Chá: a luz que fixo volver a Ulises, a luz que calquera pode sentir diante de si abrindo as páxinas desta obra.
A súa vocación poética só callou nun libro, pero era firme xa dende a mocidade