A directora estrea «¡Salta!», un filme familiar coas viaxes no tempo como premisa
31 ago 2023 . Actualizado a las 05:00 h.Óscar e Teo son dous irmáns de 13 e 10 anos que procesan de formas moi distintas a desaparición da nai, científica de profesión. O maior é un estudoso da teoría da relatividade; o pequeno, un traste afeccionado ao fútbol. Un día de 1989, Teo tamén desaparece: atopou un xeito de viaxar no tempo e aparece no 2022 para reencontrarse co seu irmán, corentón e abafado pola vida, mentres que el o observa todo cos ollos do neno que sigue sendo. Esta é a premisa de ¡Salta!, a longametraxe dirixida por Olga Osorio (Lugo, 1972) —guionista tamén xunto con Araceli Gonda— que chega este venres aos cines. Producida por Vaca Films e Quien a hierro mata, foi rodada integramente na Coruña. Tamar Novas e Marta Nieto encabezan un elenco que completan os nenos Mario Santos e Rubén Fulgencio, xunto con Mabel Rivera, Manuel Manquiña, Irene Jiménez e Saúl Esgueva.
—Canto xogo e dan as viaxes no tempo na literatura e no cine.
—Son fascinantes. A idea de ver como eran as cousas é moi emocionante, como cando colles unha foto antiga e de repente parece que a vida de antes se che presenta. Esa idea de que o tempo pasa e pasa moi rápido tócanos un pouco a todos. O cine ten esta parte de soñar, de facer cousas que na realidade son imposibles e creo que iso é algo polo que moitos nos fixemos cinéfilos, pola capacidade que ten de facer posible o imposible.
—E non só reverte o tempo para amosar as cousas como foron, senón como puideron ser, do conto de Nadal de Dickens a «Que fermoso é vivir» de Capra.
—Esa é unha das ideas que está na película. O irmán maior é un neno que está obsesionado coa idea de que ten a potestade de cambiar as cousas. A nai desaparece e el empéñase en investigar as viaxes no tempo. Dalgunha maneira, ten iso que os psicólogos chaman a falacia do control, de que se te esforzas o suficiente vas poder reparar o que está mal. E as viaxes no tempo son a expresión máxima dese desexo: se puidese viaxar atrás no tempo, cambiaría ese momento desastroso. No fondo, o que contamos é que a vida é iso, que che pasen cousas sobre as que non tes control e que che gustaría que non pasaran. E que hai que aprender a mirar para adiante e non estar sempre mirando cara a atrás. Ese é un pouco o arco do personaxe de Óscar, que se estivese máis no presente, e non tanto no que puido ter sido, pois igual gozaba máis do que lle pasa. E esta é para min a gran mensaxe: vive a vida e non te raies.
—«Carpe diem».
—Carpe diem. Exacto.
—Outro tema é a mirada da infancia: ver o 2022 cos ollos dun neno de 10 anos, pero de 1989.
—Si, esa idea de que seguimos sendo os nenos que fomos. É unha idea importante. Xa non son unha nena, pero, no fondo, son bastante semellante. Madurei, cambiei en moitas cousas, pero hai moito desa nena que fun en min. A película está contada dende aí, para falarlle aos que fomos nenos desa xeración. E ver o mundo de hoxe coa sorpresa coa que o ve un neno.
—Un tempo no que houbo moitos cambios.
— Cambiou moi rápido. Espero que a peli abra este tipo de diálogo nas familias. Nós xogabamos na rúa e un neno do 89 non entende que un adulto o teña que acompañar para ir a casa. Hoxe non deixamos a un cativo, pero nós, que fomos nenos nesa época, podiamos acabar en Murcia. Gustaríame que se dea ese diálogo entre as xeracións. Por exemplo, non tiñamos móbil, que nin sequera era un concepto.
—Ese foi un gran cambio: a rúa deixou de ser o espazo de socialización preferente, trasladado ás redes. Nas notas de produción di que percibe una sociedade máis individualista, o que quizais estea relacionado con esa perda da comunicación cara a cara.
—Creo que pasa non só coa rúa, senón na existencia de espazos compartidos. Véxoo no meu alumnado, que traballa moito vía grupos de WhatsApp: eu sempre lles digo que queden en persoa, que falen, que se miren á cara, que se din máis cousas que na linguaxe escrita. Vexo moita soidade. Eu incítoos a que fagan peña. Son moi crítica con isto, porque o que lle interesa ao capitalismo é ter individuos atomizados, enganchados ao móbil, consumindo e amargados. Hai unha obsesión por ser os mellores, polo triunfo individual, porque se lles transmitiu un discurso de que van morrer no deserto, que é equivocado, porque morrerás no deserto se estás ti só. É aí onde es débil. Sempre digo que temos que empuxar un pouco desde o cine e facer historias que movan a confiar un pouco máis nos demais.
—Houbo avances: en conciencia de igualdade ou medioambiental.
—O mundo avanza e danse uns pasos para adiante e outros para atrás. Non teño para nada ese rollo de que antes todo era mellor. Para nada. Ao revés. En temas de xénero, de liberdade sexual, estamos noutra galaxia, non ten nada que ver. Pero o discurso non pode ser branco e negro. Melloramos en moitas cousas, pero temos que intentar que non se perdan outras que estaban moi ben e ser conscientes de que todas estas cousas de illarnos tanto, da cultura do triunfo, que vén de atrás, é algo que non interesa a nós, senón á xente que quere que gastemos cartos.
Da Unidade Vecinal número 3 de Corrales a Mari Trini
¡Salta! naceu dunha curtametraxe que Olga Osorio rodou cos seus fillos no 2016, titulada Einstein-Rosen. Animada polo seu entorno e pola tamén cineasta Paula Cons, a directora expandiu aquela historia de nove minutos nunha longametraxe de noventa que, dende o primeiro momento, atopou a complicidade da produtora Vaca Films. Neste camiño, a historia pasou de ser Einstein-Rosen a Un pasado por delante a, finalmente, ¡Salta!
O que si mantivo a longametraxe foi o Barrio das Flores da Coruña como localización preferente de rodaxe. «Visualmente é un sitio incrible», loa a directora, que tamén fai un chamamento da Administración para que se «mire un pouco máis» por un entorno urbano que pode presumir de fitos arquitectónicos como a Unidade Vecinal número 3 de Corrales. «É un patrimonio moi interesante da cidade que non está posto en valor, creo», di Osorio. «Igual as inxeccións non tiñan que ser necesariamente económicas, senón doutro tipo, actividades ou accións que o sitúen un pouco no mapa da cidade», engade.
A directora subliña un traballo colectivo que vai dende á escrita do guión aos papeis dos intérpretes, pasando pola produción. Pero detense especialmente na dirección de arte, responsabilidade de Alexandra Fernández. «Dábanme moita envexa porque o pasaron xenial», lembra. Proba da minuciosidade coa que afrontaron a reconstrución da década dos 80 é que «a casa está chea de detalles que quizais non se vexan todo o que se deberan, pero están aí. Fixeron un curro incrible». A escolla da música foi outra viaxe no tempo. «Botei tres anos escoitando cancións dos 80», recoñece Osorio. «Temos un tema de Mari Trini, que é o que escoita a nai na peli, que non é dos 80, pero chulísimo e moi pouco coñecido. É moi moderno, e quizais por iso non funcionou tanto no seu momento».