Ben sei que non é garantía de nada, porque, non hai moito, as cámaras ocultas dunha TV mostraron os cociñeiros dun dos restaurantes máis elegantes e caros de New York mexando nas tarteiras coa comida; pero, aínda así, como son escrupuloso para comer, cando entro nun restaurante descoñecido vou primeiro ao baño, pensando que segundo estea o retrete, así estará a cociña. Se hoxe é unha medida recomendable, hai coarenta anos era imprescindible. Foi daquela cando o economista e escritor José Luis Sampedro se hospedou nunha pequena pousada dun pobo castelán, cun único retrete no patio, e, ao baixar para facer uso del, viu na porta un rollo de papel hixiénico e un sable. Sampedro, home prudente, non imaxinaba a utilidade do sable, pero colleuno e fixo ben, porque non tardou en descubrila. O retrete era dos de anicar, non tiña porta, e cando o profesor estaba cos pantalóns baixos e en crequenas, apareceu un cocho enorme, roncando e teimando por achegarse a el. O sable era para mantelo a distancia. Eu teño atopado cousas tan espantosas nos bares desta Galicia nosa, mesmo en Ferrol, que me inspiraron unha viñeta para o Ferrol Diario, na que se vía un retrete cheo de merda e, na porta, un cartel cun sombreiro de copa, bastón e luvas, e a palabra Caballeros.
O meu cuñado Paco, sempre previsor, levaba nas viaxes uns metros de papel hixiénico no peto do pantalón, e en máis dunha ocasión o sacaron dun apuro. Un compañeiro de La Voz de Galicia non era tan precavido, e sufriu unha experiencia traumática. O día que viu publicado o seu primeiro artigo emocionouse tanto que o leu varias veces mentres secaba as bágoas; e aquela noite, disposto a superarse, botouse á rúa en procura de novas reseñabeis no escuro mundo da delincuencia e do puterío. Mentres bebía unha cervexa nun bar de mala morte, deulle un cólico de tripa e correu ao escusado. Agachou, vaciou e, cando buscou un papel para limparse, viu, horrorizado, que no cravo da parede só había un: o retallo de La Voz de Galicia, co seu artigo.
Claro que non todos somos tan mirados para levar a cabo unha necesidade tan natural. No ano 1966 un ferrolán, amigo meu, casou e foi pasar a lúa de mel á que fora casa familiar en Centroña, e pola noite a muller, cansa de dar voltas sen atopalo, preguntoulle: «Antonio, ¿dónde está el aseo?» E Antonio sinaloulle a horta e respondeulle: «¡Ahí!» A pobre rapaza non puido cunha proba tan dura, e cabo duns días tiveron que vir a Ferrol para que aliviara.
Proba dura pasámola todos os españoles, no ano setenta, cando chegou ás tendas e supermercados o papel hixiénico El elefante. Viña envolto en celofán amarelo, como as galletas, cun elefante debuxado en cor vermella. A min o do elefante coa trompa por diante, dábame para atrás, pero o peor estaba debaixo porque o papel era de cor marrón e tan duro coma o papel de embalar. Tiña dúas caras: unha lisa, como encerada, que non limpaba; e outra rugosa, que rascaba. Eso si, non corrías perigo de manchar os dedos, porque romper, non rompía. Mesmo tiña outras aplicacións, que en papel El Elefante escribiu El Lute, no cárcere, as súas memorias.
Alfredo Amestoy facía en TVE un programa sobre consumo, e botou a rolar rollos de papel hixiénico de varias marcas para ver cal era máis longo. Gañou El Elefante, pero tiña os días contados. Remataba un tempo de represión bucal e anal.
siro@siroartista.com