Escribiuse moito sobre a auréola mítica da Beat Generation, aquel grupo de escritores norteamericanos que se adiantaron aos hippies e á contracultura dos anos sesenta falando de drogas, liberdade sexual e prácticas orientalistas. Imaxino que todos temos algunha experiencia asociada á lectura xuvenil de On the Road, a lendaria novela de Jack Kerouac que servía para darche a benvida a algunhas utopías. Con vinte anos e a impertinencia xusta, o seu engado alternativo era irresistible, un rito de iniciación para ingresar noutras xeografías máis alucinóxenas. Empezabas por Kerouac e chegabas a Allen Ginsberg ou William Borroughs, que completaban o trío dos hipsters máis visibles. E logo quedaban outros iluminados como Lawrence Ferlinguetti e Gregory Corso para unha viaxe que incluía as acrobacias sonoras de Charlie Parker ou Dizzy Gillespie. A lembranza dunha primeira lectura de Na estrada, tamén de Os vagabundos do Dharma ou Os subterráneos, trae á memoria aspiracións dunha liberdade tensa. Os libros como salvoconduto para coller altura.
Algúns chegamos a Jack Kerouac en castelán pola colección Compactos de Anagrama, a mediados dos noventa, e agora haberá outra xeración que poderá ler Na estrada en galego grazas á edición de Kalandraka que anda xa polas librarías. Contaba a semana pasada Xesús Fraga, o seu tradutor, que coñeceu a novela por primeira vez nun volume moi luído da colección Libro Amigo de Bruguera que lle emprestara un colega do instituto. Ás veces temos medo de regresar a esas obras mitificadas na mocidade por se o reencontro nos resulta decepcionante, unha cita insípida. Ocorre moito con Salinger e O vixía no centeo, lectura que máis alá dos anos de xuventude corre o risco de resultar máis tediosa ca estimulante. Pero en ocasións é recomendable repetir a viaxe para experimentar a sensación contraria. Lembro a prescrición obrigatoria de Valle-Inclán nos anos escolares, que me levou a detestalo por non entender nada, e hoxe non dubidaría en citarme nun duelo de honra, ao mencer e con arma branca, con quen me negase o seu virtuosismo.
No nadal de 1982 Xerais publicaba A chamada da selva, novela de Jack London traducida por Gonzalo Navaza que inaugurou a colección Xabarín, pioneira na divulgación de clásicos na nosa lingua para os rapaces. Recordábao estes días Manuel Bragado mentres coñeciamos que Xavier Senín, un dos nosos mellores tradutores, pasaba a formar parte da Real Academia Galega como membro correspondente. Son tempos terroríficos para os libros en galego, e aínda máis para a tradución, pero aí seguen Kalandraka, Rinoceronte, Hugin e Munin ou Irmás Cartoné tirando do carro entre a néboa, recollendo o espírito daqueles heroes dos oitenta que tantos tesouros nos descubriron. Propiciando que haxa lectores de hoxe dispostos, por exemplo, a botarse ao camiño canda o beat Jack Kerouac. Sinto unha inmoderada envexa por esa rapaza de Ribadavia ou Fisterra que lerá por primeira vez Na estrada en galego. E penso que o meu admirado Xesús Fraga tiña uns amigos estupendos no instituto.