A pandemia, a depresión, a morte perinatal e facer 10.000 millas en bici son asunto literario. Estes catro autores narran coa forza da vivencia propia
08 jul 2022 . Actualizado a las 13:11 h.En tempos de filtros e Instagram, non é doado atopar verdade aí fóra. Aínda que a ficción segue a ser a raíña dos estantes de novidades, cada vez florecen máis propostas literarias vinculadas á realidade e máis autores que relatan a súa propia historia, demostrando que hai capítulos da vida que ben merecen un libro enteiro e hai tamén quen se atreve a escribilo. Escribir cos fíos da vida, como diría Fernández Paz.
Do desacougo pola pandemia que nos deu o alto a todos na vida hai xa dous anos xurdiu outra proposta literaria baseada en contar a historia propia. As vaidosas agonías, que recibiu o Premio Manuel Lueiro Rey, é un poemario nacido durante o confinamento e que lle serviu ao autor, o poeta e artista plástico Xurxo Alonso, para asimilar o que estaba a pasar aí fóra. «Eu escribo sempre para saber, para pensar mellor. A poesía achéganos ao descoñecido, a entender, porque é unha cousa que cava máis fondo, no máis profundo».
Partindo da idea de escribir un libro sobre aquela experiencia tan insólita que todos estabamos a vivir, Xurxo acudiu á literatura en busca de respostas para os centos de preguntas que xurdían naquela primavera do 2020: como, ata cando, por que… «Eu, ao escribir, mergúllome nese territorio inexplorado, como alguén que intenta lembrar un soño». O resultado foi un libro que aínda que fale dos sentimentos dun individuo se sente moi colectivo, pois relata «esa viaxe comunitaria que fixemos todos polo descoñecido, onde a angustia e o temor se apoderaron de nós».
Escribir foi, para el, un xeito de buscar certezas entre as incertezas. Atopounas? Semella que si. «A poesía abre ventás de aprendizaxe. Fíxome ver que esta é unha proba máis de moitas que nos quedan por vivir».
Escribir o traballo
Xabier Cid, xestor de proxectos dixitais, quería dicirlle ao mundo que, durante dous anos, foi repartidor de comida a domicilio. Era o 2018, vivía en Escocia dende había uns anos e, ao tempo que traballaba de xestor, sacaba uns cartos extra como guía turístico e como deliveira, un termo inventado que fai referencia a este oficio que conecta restaurantes coa súa famenta clientela. Este último emprego, que ocupaba as súas horas mortas, levábao en segredo. «Era algo que en principio non lle dixen a ninguén e que só despois dun pouco empecei a dicilo en círculos máis próximos». Non era vergoña, pero si algo de reparo. «Escribir este libro ten un pouco de coming out. Se o fixen foi porque tiña que dicir que eu repartira comida durante dous anos».
10.000 millas de andar en bici non é un libro de memorias, pero si que floreceu en paralelo ao recordo do seu autor, ás experiencias vividas mentres pedaleaba. «Foron 10.000 millas percorridas durante dous anos. Pois iso son unhas 3.000 horas de estar mirando a paisaxe, escenas urbanas, as casas da xente…». Desa vivencia naceu un libro que desmonta a mirada que moitos teñen do oficio de repartidor. Fala das miradas que doen, as horas de esforzo que pesan no corpo, a indiferenza que fai ferida… Pero tamén ábrelle a porta a unha ollada positiva sobre un oficio que el repetiría sen dubidar. «Se se volvesen dar as circunstancias, si é algo que me encantaría volver facer, especialmente nun espazo novo». Destaca a liberdade horaria, a flexibilidade de escoller cidade e a faceta de exploración que espertou nel. «Ao final, hai zonas da cidade ás que non tería ido nunca se non fose por repartir».
A vontade de escribilo naceulle das entrañas. Tras ler unha mensaxe que unha descoñecida lanzara ás redes sociais, ferveulle o sangue. Ela recomendáballe aos seus seguidores non pedir comida a domicilio os días que chovía ou había malas condicións meteorolóxicas. «Iso fíxome vibrar algo dentro, pero non como ela quería, senón ao contrario». El, como repartidor, «non tiña ningún problema co frío ou coa choiva porque formaba parte do meu traballo, pero si que tiña un problema se a xente non pedía, porque entón non tiña traballo e non cobraba. Con frecuencia, a xente intenta resolverlles os problemas aos demais sen preguntarlles aos demais que problemas teñen e como queren resolvelos». Daquela carraxe, esta historia.
Preguntado sobre por que escribilo en primeira persoa e non a través da ficción, Xabier asegura que quería deixar claro que «isto é unha experiencia verdadeira. Se tivese que escribilo en terceira persoa, xa non o escribiría, directamente, non tería valor. Se non hai realidade, esta historia non ten valor».
Conta que precisamente esa achega a unha literatura tan persoal, baseada en reflexións, anécdotas e sen a clásica estrutura de inicio-nó-desenlace, fixo que nun principio tivese dúbidas sobre o que acababa de escribir. «Non tiña moi claro como encaixalo, non tiña referentes de como se chamaba iso que estaba facendo en canto a estilo. Eu pensaba que este texto non era publicable, porque non vía en que nicho de mercado caía esa forma de contar unha experiencia propia e literaturalizala». Pero caeu. E caeu no caixón da autoficción que, dun tempo a esta parte, está a coller un novo pulo entre as propostas literarias.
RACHAR TABÚS
A gran Úrsula Heinze decidiu utilizar a súa experiencia para introducirnos noutro universo, un do que moitos non saben nada e nada queren saber. Cando escribiu o seu libro, a saúde mental seguía a ser un tabú. «Parece que cando un vai a un psiquiatra ten que estar tolo, e non é sempre así. Estar interna nun psiquiátrico relaciónase con estar enfermo. En moitos casos é certo, pero no meu caso non». Conta que ela ingresou nun sanatorio por un só motivo: «Quería morrer e non o conseguín».
Tras unha longa depresión que a afastou das ganas de vivir, Heinze ingresou no centro psiquiátrico de La Robleda, ás aforas de Santiago. Dende alí escribiu un diario que viu a luz un tempo despois co nome E os domingos, un croissant, e unha novela fortemente autobiográfica, Pon un psiquiatra na túa vida…, na que Sally (alter ego de Heinze) tenta saír do seu pozo a través das sesións co seu terapeuta.
No seu caso, escribir foi tamén un xeito de rachar con esa monotonía imposta tan característica do centro. «Non entrei no psiquiátrico pensando escribir un diario, pero, cando estas alí, os días non pasan». Ademais, houbo tamén un ingrediente sanador no proceso de escribilo. «Os psiquiatras dicíanme: 'Cada un ten que buscar a súa propia saída da depresión'. Porque as pastillas, si, pódente tranquilizar, pero curar non curan. A min o que me axudou moito foi escribir».
Contar o seu día a día, deixalo por escrito, foi tamén un xeito de ancorarse nese ambiente tranquilizador que tanto lle estaba a axudar a sandar. «Eu entraría mañá mesmo outra vez. Nunca estiven nun sitio no que sentise tanta paz interior. Entras e deixas o teu mundo fóra».
DAR A LUZ E DESPEDIRSE
A Luisa López a morte do seu primeiro fillo, Miguel, chegoulle na semana trinta de xestación. Tivo que dar a luz e despedirse: «O día que o coñecín, despedinme del».
Xornalista de profesión, tivo claro dende o minuto un que ía contar o que lle acontecera a ela e á súa familia. Tamén, como Úrsula, por intentar rachar cos prexuízos, explica, pero máis que nada por intentar comunicar. «Naquel momento pensei que o que máis me relaxaba e me axudaba a reflexionar era a lectura. Hoxe en día, se che pasa calquera cousa, sempre buscas unha lectura que che explique o que sucede, e esta foi a miña maneira de explicarlle ao meu entorno o que estabamos vivindo». Deste xeito, escribir foi a ferramenta para combater a incomprensión que sentía no día a día e un xeito de deixar pegada para os que, por desgraza, virían despois.
Con este gran exercicio de sinceridade naceu o libro Mi bebé estrella, co obxectivo de chegar a eses pais que se asoman ao abismo tras a perda do seu fillo, de visibilizar o papel crucial da familia e do pai neste proceso, «que tivo que sosterme a min, pero tamén tivo que sosterse a si mesmo porque tamén perdera ao seu fillo», e sobre todo, de que este tema non pasara inadvertido.
Luisa utilizou o seu libro como ferramenta, pero tamén como bálsamo. «Parece que a tristeza é fío condutor para escribir porque saca o máis profundo de ti».