O poeta maldito, como moitos o alcumaron, naceu hai un século en Viveiro. Hoxe os viandantes de Vigo pisan a diario os seus versos
20 dic 2023 . Actualizado a las 05:00 h.Nas cidades hai presenzas que nunca deixan de deambular polas súas rúas, de mesturarse entre a multitude e de formar parte das liñas cardinais que as conforman. Nalgunhas toman corpo en bronce para evitar o esquecemento, noutras son espectros da memoria a falta dunha estatua que se confunda coa xente. Así é sentido en Vigo Carlos Oroza, o poeta que escolleu a cidade olívica como última morada. Na rúa Príncipe os viandantes pisan diariamente os seus versos incrustados nas lousas, quizais sen se decataren do poder da súa palabra.
O poeta maldito, como moitos o alcumaron, naceu hai un século en Viveiro e alí medrou no seo dunha familia que o alimentou con libros e música, pois sempre foi de pouca comida. Nunca esqueceu as clases coa profesora Lola Sampedro coa que aprendeu a tocar o piano e que educou o seu gran oído musical con Bach ou Mozart. Sen dúbida, naquelas sesións interiorizou o sentido do ritmo, pero tamén o manexo da dicción.
Contaba con só 13 anos cando estalou a guerra e o mundo mudou máis gris. Para entón estudaba mecanografía e nocións de administración, pois a familia empurrábao a que fixese algo de proveito. Non tardou en empregarse de oficinista na fábrica de automóbiles onde o pai e os irmáns exercían de mecánicos, mais non sería por moito tempo, aquel non era o seu lugar no mundo e emprendeu rumbo a Madrid en 1945 co soño de ser actor, para iso deseñou unhas tarxetas co seu enderezo e unha fotografía como reclamo. No número 40 da rúa de Lavapiés agardaba unha oportunidade na escena, mentres o seu nome alcanza sona como galerista e crítico de arte.
En 1952 firma o seu primeiro libro, Cabral, un ensaio centrado na plástica do poeta e pintor dominicano a quen admiraba profundamente xunto a Pablo Neruda e César Vallejo. Naquelas tardes na capital frecuentaba o Café Gijón e alí trabou unha fonda amizade con Gerardo Diego, pero tamén con Dámaso Alonso, Aleixandre, Cela ou Panero. Para todos eles Oroza era a alma do café e alí fundou a revista Tropos. Coincidía tamén con Francisco Umbral, quen falou del como «el poeta maldito del Café Gijón, el bohemio de los sesenta, el hombre que se levantó contra la guerra del Vietnam».
Con todo, non será ata 1974 que publique o primeiro poemario, Elencar, nun momento en que emerxe o pop e un grupo versiona un texto seu que chega a ser éxito na lista dos Cuarenta Principales. Co tempo, Madrid preséntaselle como unha cidade decadente que o volveu un resentido espiritual e comeza a pasar longas tempadas en Ibiza e tamén no Courel, grazas ao seu amigo Uxío Novoneyra, a quen coñecera naquel Café Gijón e co que compartía o dominio da poesía oral. Xa entón, viaxara por toda Europa, de París a Estocolmo, onde sobrevivira limpando pratos, pero finalmente busca acubillo en Galicia.
No diario El Pueblo, en 1967, afírmase que é un «juglar español que sale a hombros de sus recitales». Oroza é consciente do poder da súa palabra, da súa posta en escena poderosa e durante anos recita ante multitudes en toda a Península e, incluso, é reclamado en Buenos Aires ou Nova York. A experiencia de escoitalo era inesquecible, porque sempre foi un «poeta de la palabra viva», como o denominou Lueiro Rey no poema que lle dedica, nel defíneo como un home libre como a auga, e cunha voz que move a alma.
A poesía non lle fixo abandonar unha das súas grandes paixóns, a pintura, e mantivo unha estreita relación con Maruja Mallo, Laxeiro, Seoane, Xosé Lodeiro ou Darío Basso. Tampouco o arredou de facer cinema ata case o final dos seus días, mais en todo o que emprendía estaba a súa mirada poética e, aínda que sempre fuxiu das etiquetas, gustáballe que o identificasen coma un poeta beat.
«Todas las tardes, / por las calles de Vigo paseo mi derrota./ Alguna vez me detengo en la orilla/ y espero la llegada de un barco», así escribía Oroza o seu deambular polas rúas, sen reloxo que marcase o seu tempo, cuns zapatos vellos e o paso lento, porque gozaba da viaxe e non do destino. No seu peto sempre unhas follas e algo para escribir, porque as musas saían ao seu encontro e o poeta precisaba estar preparado para abrazar forte os versos neses cruces de camiños.
A magnífica exposición En el norte hay un mar..., que conmemora o seu centenario e que se pode visitar no Museo do Mar de Vigo, invítanos a unha travesía sensorial pola súa vida a través da súa voz, da súa pintura, da escrita e tamén das amizades que o sostiveron sempre nesa fraxilidade. A súa voz é presente e hoxe tamén declamaría: «Dejad que el trigo crezca en las fronteras».