Os colegas arxentinos convidáronme hai uns meses a participar nunha antoloxía de relatos en homenaxe a Rubem Fonseca, xigante brasileiro do que este ano se celebra o seu centenario. O autor de A grande arte soubo construír un universo propio —brutalista, lúdico, violento— onde decote nos sorprende a convivencia natural entre a referencia erudita e a cultura de masas, aliaxe reiterada nunha impresionante traxectoria de seis décadas.
En O nariz de Cirano e outros nobelos (Aira), Bieito Iglesias lembra que as súas creacións rebordan o xénero negro: abres un libro de Fonseca, sinala, e quedas a vivir para sempre na avenida Río Branco. Quizais sexa Iglesias o máis fonsequista dos escritores galegos. Mediante unha ensamblaxe case perfecta, na súa poderosa narrativa cohabitan tamén a alusión culta e a observación popular, entretecidas cun alarde expresivo ao alcance de moi poucos autores do país. O mesmo acontece coa forza da ironía e da nostalxia, cultivadas con finas doses de humor auriense e numerosas filiacións italianas. Se teño que escoller entre as pezas que compoñen o volume, que anda estes días polas mesas de novidades, quedo co conmovedor diálogo que establece coa nai falecida en Aparición dunha distancia. Unhas páxinas que arrincan no cemiterio de Meriz, en Coles, e rematan cunha chuvia outoniza que cae sobre a parroquia dos vivos e dos mortos que somos todos. Tiña aínda o desenlace do relato prendido na cabeza, ben avanzada a noite, cando unha mensaxe dende a outra beira do Atlántico me obrigou a retirar os ollos do libro durante uns segundos. Traía boas noticias: Lo que nadie quiere oír. Cien años de Rubem Fonseca (Revólver), coordinada por Nicolás Ferraro, estará á venda alá na Arxentina este mes de outubro. Xa me tarda tela nas mans. Tentei facerlle os honores ao homenaxeado apropiándome dun tipo chamado Zé, asasino a soldo e personaxe principal de O seminarista: un individuo feroz e divertido, capaz de acudir a Cicerón e a Horacio mentres nos vai referindo os pormenores do seu oficio criminal. Os mestres admirados, en Ourense ou no Río de Xaneiro, conseguen esta clase de prodixios onde a literatura emerxe con feliz rotundidade, e algúns temos a sorte de aplaudilos como podemos. Unhas veces, escribimos un conto para celebrar o seu centenario. Outras, corremos ás librarías para levar connosco os brillantes nobelos do seu último libro.