A ferida que pechou en falso a Primeira Guerra Mundial
24 oct 2018 . Actualizado a las 05:00 h.O próximo 11 de novembro cúmprese o primeiro centenario da firma do armisticio que puxo fin á guerra de 1914 a 1918 en Europa. Este conflito, ao que tamén chamamos a Gran Guerra ou Primeira Guerra Mundial, foi o máis sanguento de cantos houbo na historia ata ese momento. Terminou cando a situación en Alemaña se fixo insostible.
A impopularidade da monarquía prusiana e os reveses militares de Guillerme II provocaron primeiro o motín da Armada en Wilhelmshaven e despois a revolución de novembro que provocou o derrocamento do imperio e a implantación dunha república. Guillerme II estaba no cuartel xeral do Exército alemán en Bélxica e non se decidía a abdicar á vista dos acontecementos. Pretendía conservar, polo menos, a coroa de Prusia, pero o chanceler Maximilian von Baden decidiu pola súa conta forzar a renuncia e anunciou o 9 de novembro a abdicación dobre de Guillerme II, como emperador e como rei de Prusia. Deste xeito disolveuse o Imperio alemán e naceu unha nova república, cuxo único camiño cara ao futuro era asinar un armisticio cos países aliados ao prezo que fose.
UN MARCO SINGULAR
O acontecemento tivo lugar nun escenario bastante teatral. Os representantes de Alemaña e os das potencias aliadas, Gran Bretaña e Francia, esixiron que a reunión se celebrase no tren do mariscal Fox, comandante xefe de todas as forzas aliadas, e esta tivo lugar no vagón 2419-D, aparcado no bosque de Compiègne, 90 quilómetros ao norte de París.
A reunión comezou ás cinco dunha fría madrugada, aínda noite pechada en Berlín, en París e en Londres. Asistiron os principais xenerais en xefe dos exércitos alemáns e dos países aliados. Asinaron a acta de rendición dos exércitos alemáns o mariscal francés Ferdinand Fox, en nome dos aliados, e Matthias Erzberger, ministro de Estado alemán, en nome da recentemente nada República alemá.
O acordo establecía que o alto o fogo entraría en vigor seis horas máis tarde, ás once horas e once minutos da mañá. Non houbo presenza de medios de comunicación nin de curiosos. Todos se retiraron para impartir as ordes pertinentes e, cando os cidadáns dos seus respectivos países espertaron para comezar o seu trasfegar diario, xa cambiara o mundo e a terrible experiencia da maior guerra que arrasara Europa ata ese día por fin terminara.
Con todo, o futuro revelaría que non era completamente certo. A ferida pechouse en falso.
O prezo da rendición
Os acordos alcanzados naquela chuviosa madrugada pódense resumir no seguinte:
1. O cesamento de toda acción militar tería lugar ás 11 horas, 11 minutos do día 11, do mes 11 do ano 1918. Curiosa circunstancia na que se deu ao número 11 un valor simbólico singular.
2. Os exércitos alemáns deberían retirarse inmediatamente de todos os territorios ocupados durante a guerra nos países da coalición aliada.
3. Os aliados ocuparían o territorio alemán arredor do Rin e a zona quedaría desmilitarizada.
4. Anulación dos acordos territoriais obtidos de Rusia polo tratado de Brest-Litovsk.
5. Clausura en porto da Armada.
6. Alemaña entregaría a inxente cantidade de armamento e material bélico.
Estas duras condicións puxeron fin á actividade bélica, pero o verdadeiro tratado de paz non sería asinado ata varios meses máis tarde, o 28 de xuño de 1919, en Versalles, seguindo unha folla de ruta que trouxo baixo o seu brazo o presidente Wilson, líder da última nación que entrou no conflito, os Estados Unidos. Este tratado definitivo resultou aínda máis duro para os países perdedores. Insistiu especialmente en cargar toda a culpa do estalido do conflito sobre eles e, a todas as condicións impostas con anterioridade, engadiuse a obrigación de pagar todas as reparacións de guerra. Estas indemnizacións foron tan cuantiosas que Alemaña só as terminou de pagar noventa anos despois, no 2010. Pero o acordo, imposto á forza aos perdedores, non resolveu as tensións políticas existentes e co tempo converteuse na fonte de novos e máis graves conflitos que se revelaron de forma inexorable 18 anos máis tarde, co estalido da Segunda Guerra mundial. Hitler quixo representar simbolicamente a relación causal entre as dúas guerras obrigando aos franceses en 1940 a asinar a súa rendición ante o Exército alemán no mesmo lugar e no mesmo vagón.
As consecuencias
Así chegou o final daqueles anos tráxicos que cambiaron Europa e o mundo e que cen anos máis tarde seguen aínda configurando as nosas sociedades. Tres grandes imperios disolvéronse e perderon territorios que se converteron en novas nacións e estados.
O primeiro foi o Imperio ruso dos tsares, que daría paso a unha nova organización social fundamentada no marxismo e o comunismo.
Despois desapareceu o Reich alemán, que se converteu na República de Weimar.
E finalmente o Imperio austro-húngaro, reducido á pequena República austríaca. No centro de Europa xurdiron varias nacións novas de pequenas dimensións. Desapareceron cabezas coroadas e familias reais, para aparecer repúblicas, políticos e eleccións.
actividades
O tema da Primeira Guerra Mundial ten unha grande importancia para a historia do mundo moderno e, ao mesmo tempo, pode ter unha grande extensión e necesitar moito tempo de desenvolvemento.
A web do programa Prensa-Escuela, na súa sección e-studios de noticias, trata a cuestión dunha forma ampla e aplicada directamente á didáctica (http://www.prensaescuela.es/web/lecciones/index.php) no documento titulado «Centenario da Gran Guerra».
Aquí, propomos este esquema que segue o presentado na web.
- Causas: Imperialismo. Carreira armamentista. Alianzas establecidas. Tensións nacionalistas.
- Os protagonistas.
- Os feitos.
- As consecuencias.