Seica podemos presumir dunha das redes máis eficientes de bibliotecas escolares de todo o Estado (o 70 % dos centros de educación primaria e o 80 % dos institutos). Parabéns aos responsables (a Administración), parabéns ás persoas que as xestionan e parabéns ou lembranza especial para as pioneiras: Cristina Novoa e Pilar Sampedro, que hai case vinte anos puxeron a andar estas asesorías. Ben recordo, nos anos que botei na infantería da edición, o entusiasmo e a dedicación daqueles primeiros equipos. Igual que criticamos unhas cousas debemos aplaudir outras.
A lectura é unha destreza, mecánica fundamental para a organización do coñecemento. Adquírese na casa, nos hábitos familiares, e adquírese nos centros escolares, nas primeiras idades sobre todo. Cando o hábito se instala xa nunca desaparece. Hai etapas na vida de maior ou menor intensidade, mesmo nun primeiro momento pode esixir certo esforzo, pero compensa. Sempre compensa! O lector ou lectora, unha vez que proba, xa non dá marcha atrás. Lemos igual que respiramos. A lectura non consiste en descifrar letras. A lectura é un hábito biolóxico, unha necesidade a través da cal accedemos á información e, como dixen antes, ordenamos o coñecemento, proceso fundamental para a propia existencia, para comprender o espazo que habitamos e mesmo para, chegado o caso, transformalo. Ademais dun pracer, que non se esquece e que nos acompaña sempre.
Na miña infancia non había moitos libros, pero teño moi vivas as primeiras experiencias. O meu avó Valeriano era garda civil. Marchara de mozo á guerra de África dende unha aldea de Sela, cunha man diante e outra detrás. Outros escolleron as Américas, pero para iso había que ter diñeiro, e alguén que o reclamase dende aló, que non era o caso. Aínda non tiña dezasete anos. Leváronos a Santiago para a instrución e no exército deprendéronlle as primeiras letras. Non o esqueceu nunca. «Fixéronme un home», repetía. De andar a vender piñas pola porta das casas, pasou a coñecer o significado das palabras, coma quen se instala noutra dimensión. Iso era o que intentaba transmitir aos netos cando nos poñía a ler o Quixote nas tardes do domingo: un libro de páxinas amárelas e revirichadas que aínda conservo. Non entendiamos moito. Pero el teimaba na súa. «Fixéronme un home». Un ser humano, quería dicir, non un animal de carga.
No instituto, na aula de terceiro de bacharelato, había un armario pequeno cos clásicos da colección Ebro, en castelán: Don Álvaro o la fuerza del sino, a comedia de Calixto e Melibea (que un profesor dixo que non era recomendable). O armario estaba sempre pechado. Axexabamos os lombos a través dun cristal. Aínda habían tardar en chegar os grandes en galego (pinga a pinga), nin sabiamos que existían, e os Reis Magos na sancristía da igrexa de San Bartolomeu. Disto hei de falar outro día.