Como sempre que toca selectividade universitaria (ABAU) e escolla de carreiras, toca falar de universidade e o seu papel social. Nestes meses popularizouse entre o estudantado o uso masivo da intelixencia artificial, que viña xestándose hai décadas pero que non chegou ás aulas de forma masiva até agora mesmo, co ChatGPT e similares. A tecnoloxía non é boa nin mala, depende do uso que sexamos quen de darlle nas sociedades, de como a regulen os estados a prol da convivencia, de como a empreguen os individuos. Os impulsos eléctricos dun teléfono serven para falar de amor os amantes ou para detonar bombas os terroristas.
As universidades galegas forman expertos en IA, técnicos, será unha nova moda para a mocidade e benvida sexa, necesitámolos, pero máis importante, moito máis difícil, é que a universidade sexa quen de incorporar a IA na súa acción formativa do presente. En oito séculos de existencia, a universidade non sempre foi quen de estar a altura da velocidade tecnolóxica que marcaron os tempos, das consecuencias sociais. Ese é o reto. Souberon afrontalo as universidades máis importantes do mundo, as que protagonizaron os últimos douscentos anos (Harvard, Yale, Oxford, Princeton, Sorbona, Cambridge, Heidelberg...) de mudanza social e tecnolóxica. A universidade como institución, amais de formar expertos en IA, ten que formar usuarios críticos que a aproveiten.
No caso español ás universidades públicas son as que poden garantir a construción de pensamento crítico, a capacidade de amoblar cerebros humanos que pensen por si mesmos en comunidade. Graduados, máster e doutores que manexen as novas tecnoloxías e non sexan manexados por elas.
As profesións do futuro —xa as do presente— non as escolle o graduado universitario, as profesións van escollelo a el, segundo van aparecendo. É absurdo insistir en formar profesionais nas universidades ou en formar para o mercado laboral, como gustan de dicir políticos apremiados pola conxuntura, confundidos polos tempos, empregadores sen formación que non ven alén do seu despacho. Os últimos dous séculos e medio amosan que non temos idea de cales son as demandas profesionais dun futuro en vertixinoso cambio tecnolóxico.
A universidade ten que afrontar xa a mudanza radical na forma de educar, formar persoas que xa aproveitan as capacidades da IA, que constrúen as notas da aula con hipervínculos enlazados ás mellores fontes de información en múltiples soportes. Pero que, como vemos nas clases, tamén poden ser manipuladas polas limitacións da IA ou intereses de quen a manexe, para mudar mesmo os feitos do pasado, como eu mesmo comprobo. Xa non estamos no tempo de pesados libros pechados en bibliotecas físicas, non só podemos acudir á Larousse, á Británica ou a Galega e os apuntes de profesor. Estamos no de aprender a validar e recoñecer a información para crear máis e mellor coñecemento teórico e práctico co estudantado. Esa é a máis importante transferencia de I+D que teñen que afrontar hoxe as universidades.