Estas semanas de setembro veñen preñadas de novidades e acontecementos no mundo enteiro, cimeiras internacionais, conciencia catastrófica do cambio climático ou rexurdimento das grandes folgas sindicais americanas, na expectativa das posibilidades que abre (ou pecha) a intelixencia artificial. No Estado español algúns seguen centrados exclusivamente en se España —ese artefacto histórico— racha ou non, outros preocupados en demostrar que o pasado da Transición perténcelles en exclusiva e que só eles poden opinar sobre o que é unha amnistía. Que pensarán historiadores especialistas na Grecia clásica! A lei e o cumprimento de penas (eternas) preocupa tanto aquí que está a estenderse sen criterio un certo amarelismo, empeñado en perseguir aos que xa cumpriron polas súas faltas, un pseudoxornalismo de quen prefiren crear o ambiente para construír unha noticia escandalosa que abordala profesionalmente. Está a pasar a propósito dun caso moi mediático na USC. Con estas prácticas en boga, se algúns ditan condenas que son para sempre, cómo pensar na amnistía?
Para entender a calidade humana, máis importante que a fala é a reflexividade que a precede, segundo nos aprendeu a profesora compostelá Milagros Fernández na súa lección inaugural sobre lingüística proxectiva. Algo de reflexión, pensar antes de falar, vai facendo falta no asunto do uso das linguas no Congreso. Un acontecemento histórico para as linguas oficiais do Estado e para os vinte millóns de falantes bilingües do Estado, máis do 40 % dos seus habitantes. Un paso na igualdade entre todas as linguas, que supera ao cabo a lóxica de superioridade formal dunha delas sobre as demais. Un logro con moitos felices e celebrados precedentes. Este ano, despois de 90, un estudante falou na apertura de curso da universidade compostelá, fíxoo en galego e iso non foi excepcional. Moito antes que el, na mesma circunstancia de inauguración do curso, falaron Carballo Calero (1930) ou Fernández del Riego (1933), pero foran obrigados a falar en castelán. Non se concibía a lingua galega nos usos académicos. Estaba prohibido. Non imos lembrar os pasos no uso normal do galego, o vasco e o catalán que se deron dende a conquista da democracia. Agora vaise dar un máis co uso das linguas oficiais no Congreso, como xa ocorría no Senado.
A semana pasada participei no Congreso Europeo de Historia Rural en Cluj-Napoca, en Transilvania, un territorio romanés cunha importante minoría húngara e por iso con dúas linguas, pero tamén cunha pluralidade relixiosa que vai dos católicos romanos e os gregos aos calvinistas, pasando polos ortodoxos, os unitarios ou os xudeus. A convivencia é resultado da historia, que sexa respectuosa depende de ter aprendido a construír os medios para o respecto. Naquela rexión de Romanía, no Quebec, no Ulster ou en Bélxica, non sempre foi así. Pór os medios para facilitar o respecto pasa polo respecto á igualdade. Iso é o que se vai garantir ás linguas do Estado no Congreso. Elevar a categoría política de normal o que na rúa é simplemente normal. A frase é de Adolfo Suárez, usouna intentando convencer ao búnker da legalización dos partidos políticos.