Corría o ano 2013 cando o caso Gürtel sacudía ao Partido Popular. Como agora sucede co caso Koldo, o debate mediático e político centraba o seu foco na figura do presidente do Goberno, sinalando a súa saída como única solución ao problema. Fronte a quen propoñía a dimisión de Mariano Rajoy como única cura, eu situábame entre os que advertían de que, por confundir o síntoma coa causa, aquilo suporía un peche en falso dunha fenda pola que se albiscaría un problema estrutural; non xa do Partido Popular —como logo se acabaría demostrando—, senón da propia arquitectura política e xurídico-administrativa do sistema político español.
O urxente non era tapar a ferida, senón afondar nela para determinar as causas do problema e atopar un remedio capaz de evitar que puidese volver abrirse no futuro.
Para sorpresa de ninguén, a miña perspectiva non resultaba especialmente atractiva; pero, afortunadamente, non era o único que vía así as cousas, e acabei sendo convidado a participar nunha investigación multidisciplinar que abordaba a situación non como anécdota, senón como síntoma. Utilizando o caso Gürtel como evidencia empírica desde a ciencia política e o dereito penal, logramos identificar as súas causas estruturais, propoñendo unha batería de medidas lexislativas orientadas a reforzar a transparencia na contratación pública e mellorar os mecanismos de fiscalización e control sobre os partidos políticos. Os resultados daquela investigación formaron parte das deliberacións no Congreso dos Deputados, compartímolos en forma dun libro divulgativo, e chegaron mesmo a incorporarse nos programas electorais dalgúns partidos. Cinco anos despois, Mariano Rajoy convertíase no primeiro mandatario español na historia da democracia actual en ser apartado polo Congreso. Non remataría o seguinte lustro antes de que a Fiscalía Anticorrupción abrise o caso que hoxe pretende solucionarse coa dimisión de Pedro Sánchez.
O caso Koldo confirma o que xa anticiparamos hai máis dunha década: mentres non se corrixan as debilidades estruturais da arquitectura xurídico-administrativa do sistema político español, os escándalos de corrupción vinculados á contratación da Administración pública seguirán sendo un ritual recorrente, cun repertorio de partidos e empresas que se renova periodicamente. Non se trata dunha anomalía, senón dun novo episodio dunha serie que ben poderiamos comezar a monetizar vendendo os dereitos a algunha plataforma dixital. Propoño xa un título: Typical Spanish. Ata que non se aborde a raíz do problema —o deseño institucional dos partidos e a opacidade na contratación pública—, España seguirá atrapada neste bucle de indignación periódica e reformas a medias. A corrupción non é unha casualidade; é un fallo coñecido que decidimos, colectivamente, non reparar.