Así titulamos hai algúns anos Xavier Vaz e mais eu un capítulo da serie audiovisual que preparamos para un proxecto que reunía distintas universidades da Europa atlántica, dende Escocia ao sur de Portugal, arredor da riqueza forestal e as súas posibilidades. Galicia era un referente importante, mais instalada nunha encrucillada difícil de xestionar. O modelo propio da sociedade rural (o xardín dos avós) descompúñase. Dende a década de 1960 para acó, o mundo das aldeas (os avós) esmoreceu aceleradamente. Os netos foron vivir ás cidades, ou á emigración, onde había traballo e futuro para a descendencia, e a Galicia tradicional converteuse, no mellor dos casos, nun museo, territorio emocional para as vacacións; e ás veces nin iso.
Hai anos que vivo na aldea. Lembro o encontro cun veciño, a pouco de chegar, que me preguntou se me gustaba vivir aquí. El andaba ás troitas á beira do río, que xa poucas quedaban. Mirou arredor o mato bravo que empezaba a medrar a carón dos salgueiros e as leiras sen cultivar, e espetoume: «E cando morran os vellos quen vai coidar todo isto?». Como non acertei a responder, deitou un sorriso retranqueiro e engadiu: «Sabe que lle digo? Vano comer as silvas».
O xardín dos avós estano comendo as silvas, a matogueira, as xestas, o monte baixo que ninguén traballa. Quen vai ao mulime para as cortes? Quen esterca os campos como antes? E a solución non está en volver atrás, que non se pode. Tampouco en instalarnos na melancolía. Estes días hai ríos de tinta propoñendo ideas, solucións, planificación, investimentos… De toda esta literatura hai catro cuestións que preocupan especialmente: a realidade do cambio climático, que aínda hai quen o nega ou relativiza; a descomposición do mundo rural sen alternativas e sen que ninguén escoite os especialistas (non hai xente nas aldeas e a que hai séntese abandonada); a miseria con que se relean os recursos necesarios para operar, e o enfrontamento partidario, que todo o transforma nun espectáculo cativo que a cidadanía non merece. Ollo a este derradeiro punto, que non é exclusivo desta cuestión de agora. O egoísmo da política a curto prazo, que non ve máis aló da xogada inmediata, case sempre efectista, o único que consegue é botar atrás o común da xente, que non se sente representada nas liortas de grupello que ignoran a necesidade de construír acordos arredor do interese xeral.
E aínda hai unha derradeira observación. Pasará o día e pasará a romaría. A cultura mediática de efectos especiais ten estas cousas. Unha perna tapa outra. O que hoxe nos espanta e nos conmove, mañá fica esquecido; quen se acordará da retórica destes días?, outras ansias virán detrás a agochar o problema, coma quen bota terra enriba; o mundo corre moi á présa, e dentro duns meses, por máis que agora axitemos as consciencias (nunca máis!), volveremos bater na mesma pedra.