Durante algún tempo, o meu irmán Xosé Freixanes e mais eu asinamos nas páxinas dos domingos, en La Voz, unha colaboración que titulabamos así: «Dende as varandas». Daquela viviamos en Madrid os dous, mediada a década dos anos 90 do pasado século. Un cariño que nos facía o xornal, e que moito agradecemos. Xosé residía naquela cidade dende os anos da súa licenciatura en Belas Artes e eu estaba de paso, na dirección literaria do grupo Anaya. A colaboración era unha maneira de manter vivo o vencello co país, cuestión que ámbolos dous considerabamos fundamental.
O mesmo día do seu falecemento, o pasado 26 de novembro, o Concello de Xinzo de Limia e a Fundación Carlos Casares acordaron concederme o Premio de Xornalismo Literario que leva o nome do autor de Xoguetes para un tempo prohibido e da columna literaria A marxe nas páxinas deste xornal. Honra e despedida no mesmo día. Teño diante de min unha fotografía na que Carlos lle fai garatuxas á miña sobriña Payel, que o meu irmán ten no colo. En sendo uns meniños, Payel e Alberto Manohar foron adoptados na India por Xosé e por Olvido, a súa compañeira de toda a vida. Eles foron (e seguen a ser) «a alegría máis grande que tivemos», en palabras dos pais. Na despedida, en Madrid, Payel escribiu un fermosísimo texto que empeza así: «O meu irmán e mais eu nacemos dúas veces, a primeira á beira do Ganges, a segunda cando os nosos pais viñeron a buscarnos».
Pídenme no xornal unhas palabras sobre o meu irmán. Que vou dicir? Algo improvisei aquela tarde no tanatorio: unha vida xuntos, sobre todo dende os meus cinco anos, cando faleceu a nosa nai e pasaron a criarnos os nosos avós. Máis tarde, o noso pai casou de novo, cando entrabamos na adolescencia, e a nosa segunda nai, Rosi, fíxose cargo daqueles dous primeiros fillos e deunos outros cinco irmáns. Agora somos sete. Seguimos sendo sete, porque Xosé segue connosco.
Hai unha lei non escrita no xornalismo que di que nunca debemos falar das nosas intimidades, que a ninguén interesan. Os xornais son fiestras abertas ao debate da realidade que afecta ao común da cidadanía, non casos particulares. Entendo, xa que logo, que non debería falar destas cousas. Perdas como a nosa prodúcense todos os días e afectan coa mesma intensidade a centos de persoas que non teñen oportunidade de expresar publicamente o seu dó. Mais eu non podo evitar volver a aquelas varandas, e cando me piden unhas letras sobre o meu irmán teño diante non a crónica do artista, os seus méritos, as súas exposicións polo mundo adiante, a entrega aos seus alumnos e alumnas na facultade de Granada, a súa colaboración xenerosa nas causas que consideraba xustas, sempre de portas abertas, como recordaba estes días a nosa Fina Casalderrey, senón estoutra parte máis íntima que lla o sentido primeiro ás cousas. Vivimos o tempo que nos toca vivir, mais continuamos vivos na memoria da xente que nos recorda e nos quere.