Así mudou Galicia durante os últimos corenta anos

A pesca e o agro eran o principal sector e os mozos duplicaban aos xubilados. Galicia evolucionou dende 1981 cara a un territorio máis urbano, envellecido e con maior poder adquisitivo. O Estatuto de Autonomía permitiu aos galegos contar por fin con voz e institucións propias. Dende aquela, a comunidade transformouse nun territorio vertebrado por quilómetros de estradas, aínda que cun reparto da poboación máis descompensado. As zonas urbanas medraron e o despoboamento no rural levou a que hoxe existan máis dun centenar de concellos con menos de 2.000 habitantes fronte aos 22 de hai corenta anos. A esperanza de vida aumentou, como tamén o fixo o número de maiores de 65 anos; mentres, o número de nacementos baixa cada ano. Estes datos reflicten algunhas das variables que fixeron mudar a comunidade dende 1981 ata a actualidade. 

Poboación

Nunca houbo tantos habitantes en Galicia como a comezos dos oitenta. A poboación residente na comunidade superou os 2,8 millóns de habitantes, unhas 107.000 persoas máis ca hoxe, tantas como veciños ten a cidade de Ourense. E iso que aínda existía unha enorme proporción de galegos na diáspora, con vagas de emigración vixentes cara a países como Suíza, Alemaña e Reino Unido. Non hai unha cifra oficial, pero estímase que daquela podería superar as 360.000 persoas. Era unha Galicia máis poboada e cunha distribución máis equilibrada entre as zonas rurais e urbanas. Só 22 concellos tiñan menos de 2.000 empadroados. Hoxe son 119.

Non é só que houbese máis galegos, senón que a maioría eran moito máis novos que agora. Unha de cada catro persoas non chegaba aos 18 anos, unha porcentaxe que afundiu en catorce puntos dende aquela. Ao mesmo tempo, a proporción de xubilados duplicouse. O número de nacementos reduciuse a máis da metade e o de defuncións, co envellecemento da poboación, aumentou. Tamén o fixo a esperanza de vida, froito da mellora das condicións vitais e o reforzamento da sanidade pública que trouxo consigo a autonomía.

Parlamento

As primeiras eleccións autonómicas, que se celebraron o 20 de outubro de 1981, deron lugar o Parlamento máis plural da historia. Ata seis partidos distintos obtiveron representación na Cámara que albergou o pazo de Xelmírez, onde os 71 deputados se apachocaban nun par de ringleiras dispostas unha fronte a outra. Alianza Popular foi primeira forza, con 26 deputados. Os 24 representantes da UCD apoiaron a investidura de Gerardo Fernández Albor. O PSdeG, como nos comicios do ano pasado, foi o terceiro partido máis votado. Os nacionalistas do BNG-PSG, con tres escanos (dous da UPG e un do PSG), foron expulsados por non acatar a Constitución. Completaban a Cámara o Partido Comunista de Galicia, con Anxo Guerreiro, e Esquerda Galega, con Camilo Nogueira.

Economía

A crise provocada pola pandemia desvirtúa as cifras macroeconómicas que manexou Galicia nos últimos anos. O produto interior bruto superou os 58.750 millóns de euros no 2019, case dez veces máis que hai corenta anos —a prezos correntes—. A estrutura económica galega nada tiña que ver coa actual, na que o sector servizos é maioritario. Daquela, menos dun terzo dos galegos traballaban nel e catro de cada dez facíano na agricultura e pesca.

Laboral

Naquela Galicia onde o agro e a pesca ocupaban ao 40 % dos traballadores, o salario medio —logo de aplicarlle a suba dos prezos— era de 450 euros ao mes, 300 por riba do mínimo interprofesional que se decretara ese ano. Segundo o INE, o salario bruto dos galegos hoxe supera os 1.800 euros ao mes, mentres que o mínimo legal é de 900. O paro a comezos de 1981 era do 6,6 %, unha porcentaxe que se disparaba ata o 22,5 % entre os menores de 25 anos. Outra gran mudanza no mercado laboral dende aquela observouse na incorporación da muller. Nese momento, o 62,5 % non estaban activas, é dicir, que non traballaban nin buscaban emprego segundo as bases de datos da Seguridade Social. Esa porcentaxe aumentou agora ata o 48 %, se ben a proporción de mulleres xubiladas é moito maior que hai corenta anos. No caso dos homes ocorreu ao revés, baixando do 74 % ao 57. O incremento de poboación xubilada fixo, neste caso, o efecto contrario.

Custo das cousas

A actualización dos prezos eleva o custo das cousas en 1981. Un abrigo de muller, por exemplo, valía unhas 4.000 pesetas. A conversión a euros e a aplicación do IPC dispara a factura de 24 a 113 euros. Un vehículo da mesma marca e prestacións equivalentes era máis barato, igual que a maioría dos pisos que se ofertaban na sección de anuncios nas páxinas de La Voz en 1981.

AP-9

A autoestrada non unía aínda A Coruña e Vigo e faltaban varios anos ata que conectase Ferrol con Tui. A AP-9 tiña unha lonxitude de 85 quilómetros, 134 menos que agora. En 1981 inaugurouse o tramo entre Vigo e Pontevedra, recortando a viaxe en case unha hora. As peaxes, logo de aplicarlles a inflación, rozaban xa os dous euros nese traxecto.

Libros

Ata o ano 1978, o número de libros e revistas editados en galego non chegaba ao centenar. As cousas comezan a mudar co fin da ditadura, momento no que a produción en lingua galega chega ás 129 publicacións. En 1981 supéranse por primeira vez as duascentas. Nesta etapa é clave a aparición de Edicións Xerais, sumándose así a Galaxia ou a revista Grial, ademais da creación de varios certames literarios. Pero, sobre todo, o amparo e pulo que outorga o Estatuto de Autonomía á difusión literaria do galego. A finais dos noventa alcánzanse os mil libros ou revistas escritas nesta lingua. A cifra máis alta chegou no 2008, único ano no que se superaron as 2.000 publicacións. Logo de varios anos por debaixo das mil, no 2018 —último con cifras definitivas—, editáronse 1.144.

Universidade

Galicia só contaba en 1981 cunha universidade, igual que nos 486 anos anteriores. Aínda así, a Universidade de Santiago de Compostela conta con colexios e escolas técnicas en Lugo, A Coruña e Vigo. Non sería ata 1990 que se segregan os campus que darían lugar as universidades da Coruña e Vigo. O orzamento anual multiplicouse por vinte cos tres centros, e o número de estudantes duplicouse. A porcentaxe de mulleres aumentou en dous puntos.