Xavier Lozano, el Cupeiro de Ames que saca música hasta de una silla o la valla de una obra

Patricia Calveiro Iglesias
Patricia Calveiro SANTIAGO / LA VOZ

AMES

CEDIDA

Este multiinstrumentista y lutier actuó en China, Corea o EE.UU.

15 jul 2025 . Actualizado a las 05:00 h.

—Vin un vídeo seu sacando música dunha cadeira de Ikea e tocando todo tipo de obxectos, un pouco como fai Abraham Cupeiro... «—Si, é unha boa comparación. Somos moi amigos, de feito, e pedímonos consellos mutuamente, aínda que non nos dediquemos a facer o mesmo. El está noutro nivel. Somos distintas ramas da mesma árbore», dice Xavier Lozano, un músico multiinstrumentista y lutier de 55 años capaz de sacar melodías hasta de una valla de obra. Nacido en Badalona, reside en Covas (Ames) desde hace 3 años y en un tiempo récord se hizo gallegoparlante —con una sorprendente fluidez—.

«Sempre estou tratando de aprender e, sendo catalán, estou moi concienciado co tema da lingua», explica un hombre que acabó mudándose a la comarca compostelana «por amor». ¿Y cómo acabó convirtiendo en instrumentos de viento un ladrillo, regadera o escalera? «Ninguén na miña familia tocaba. Aprendín na escola a tocar instrumentos tradicionais cataláns e escollín o tible, que é un instrumento endémico de palleta dobre e ten a lingüeta coma a dunha dulzaina. Máis tarde, xa na adolescencia, herdei un saxo do tío do meu pai e comecei a tocalo. Logo fixen os meus estudos de saxo no conservatorio. E, cuns 20 anos, púxenme a explorar outros instrumentos. Gustábanme as frautas de bambú da India ou Sudamérica e comecei a investigar pola miña conta. Como daquela apenas había internet, fun á India e isto deume unha apertura de miras maior. Espertou o meu interese noutras músicas e nas frautas árabes. Sempre conto que, cando o meu avó Josep rompeu a cadeira e o fémur, a comezos dos anos 90, vin que a súa muleta era un tubo con buratos do que podían saír melodías... e toqueino como se o houbera tocado toda a miña vida», responde.

La curiosidad innata de Xavier lo llevó a trastear con otros objetos cotidianos para explorar su sonoridad «e empecei a ir por escolas e institutos, cunha visión moi pedagóxica, para que os mozos descubran as posibilidades musicais que hai nunha vasoira, no pau dunha obra...», relata un jardinero de profesión al que le gusta observar pájaros y ha llegado a tocar «os meus trastes» en China (donde ya ha estado media docena de veces), en la televisión coreana o en Los Ángeles (EE.UU.). «Eu son dos que penso que non podes facer só unha cousa e non concibo que un músico toque un só instrumento. Por moito que me gusten as lentellas, eu non as podería comer todos os días», argumenta. «Non hai unha época na historia da humanidade ou lugar do mundo onde non houbera unha manifestación musical. A música é máis antiga cos instrumentos e a idea do que fago non é nova porque xa se instrumentalizaban as ferramentas do campo ou da cociña na música tradicional. Eu levo isto ao guiador ou roda dunha bici, por exemplo», añade el director de la Real Banda de Cadeiras Encartables, conjunto de unos 20 componentes creado el pasado año al que muchos vieron en las fiestas del barrio de San Pedro. Y, hace unos días, Xavier actuó a título individual en el Hostal dos Reis Católicos dentro de la programación de las II Xornadas de Frauta de Galicia.

Además de tocar a título individual, tiene un trío para «mostrar estes instrumentos nun contexto máis harmónico e nun formato concerto», el Bufa&Sons (banda en la que no están sus hijos, a pesar de que muchos lo piensen por el nombre, el cual se refiere a la palabra sonido ya sea en catalán o en gallego). Asegura que Galicia ha encontrado un hábitat natural para su faceta musical: «Todos os músicos son frautistas ou gaiteiros e aquí hai ese punto xusto de tolemia para entender o meu proxecto».

Su peculiar talento musical no ha pasado desapercibido para las televisiones, al igual que en el caso de Cupeiro. Participó en concursos de talentos y dirigió un programa educativo musical infantil en la cadena autonómica catalana TV3 entre 2007 y 2009. ¿Y qué hay de los proyectos a futuro? «Quedarme como estou. Este ano hai varios proxectos de viaxe, posiblemente un a Guadalaxara (México), pero está todo no aire. Teño que ir á India a tocar nun festival en outubro e unha viaxe máis persoal a Perú», repasa en voz alta Xavier, al que le gustaría «expandirme máis co meu trío por Galicia porque se non a vida convértese nun ir e vir en avión e, canto máis traballo aquí, máis contento me sinto».