Andrés Collantes es de Vedra, estudia Medicina en Santiago y ha sentido desde niño fascinación por el traje tradicional gallego
23 jul 2025 . Actualizado a las 15:51 h.Tiene 20 años, estudia Medicina y en su tiempo libre escribe poesía, forma parte de un grupo de debate, se dedica a la viticultura o a seguir la pista a ropa con siglos de historia. Andrés Collantes Barros es un joven polifacético que siente una fascinación casi innata por el traje tradicional gallego y hoy borda reproducciones de las joyas que va encontrando por los arcones y armarios olvidados en casas ajenas.
«A miña avoa paterna, María de los Ángeles, foi a que empezou neste mundo da man de xente que estaba xa de folclorista. Ela foi das primeiras socias da Asociación do Traxe Galego (ATG) e meteu a bailar ao meu pai, que leva toda a vida na asociación e chegou no seu día a presidila», explica un vedrés —de Sarandón— que nació siendo ya socio por transmisión generacional. «A primeira vez que vestín un traxe galego tiña 2 meses, ía no colo da miña nai, e levo participando no Día do Traxe das Festas do Apóstolo toda a vida, ata na pandemia».
Fue precisamente en esta época cuando se disparó su interés, dice: «A familia nunca me insistiu en que confeccionase, bordase ou fora polas casas mirando a roupa antiga que teñen. Pero vía a meu pai, que sempre fixo traballos de investigación serios dos traxes que a xente conservaba, e collinlle o gustillo a iso. Empecei a facer as miñas pescudas sobre cousas de Santiago e traxes picheleiros, que sempre me chamaron a atención polas esas cores características, cobre e prateado, que é algo único en España; e, aínda que foron traxes que se vestiron nun espazo e un tempo moi limitados, nos concellos de Santiago e Conxo entre 1880 e 1900, deixaron unha importante pegada que chega ata os nosos días. Logo comecei a bordar. Foi a miña aboa materna, Esther, a que me ensinou. Desde aquela levo feitas moitas reproducións de pezas que atopo interesantes, de bordados ao aire, de dengues, mandís picheleiros, monteiras... pero non me saio do tradicional nin do amateur. É dicir, nin me dedico a elo nin lle saco rédito». Lo hace, aclara, porque es una forma de divulgar este patrimonio, de volver a dar vida a piezas que tienen gran valor y vestirlas (salvo en casos muy especiales) amenazaría su conservación.
En su casa, tienen una habitación sola para almacenar todos los conjuntos que han ido luciendo unos y otros: «Nós somos dos que gardamos todo... eu puxen traxes do meu pai de neno». Y, entre las piezas que atesoran con más cariño por su valor sentimental, hay un sapo que hallaron en un muro de la casa en la que nació su madre (en Ribadulla) y estuvo allí escondido desde la Guerra. «Tamén hai algunha mantela da familia moi rica na ornamentación, pero desde a perspectiva máis etnográfica os bordados de Bristol e dos mandís de Santiago son auténticas xoias e son moi descoñecidos. Cando atopas un chegas a casa e enseguida te pos a tomar medidas e patronear para reproducilos. Recentemente apareceu un mandil do que tiñamos constancia por fotos e dimos con el en Vigo. Leveime unha alegría enorme ao atopalo, porque que se conserve e manteña no tempo una peza durante tantos anos permite que haxa unha difusión. E, no Día do Traxe, fixen unha reprodución del que levou o primeiro premio», comenta Andrés.
Él habla con pasión y con conocimiento de causa de las «indumentarias dos nosos devanceiros» porque forman «parte da nosa cultura e eran unha forma de expresarse, de vivir e de sentir». Así lo pudieron comprobar los asistentes al último desfile del Día do Traxe, el cual lleva presentando el vedrés los últimos cinco años junto a otra mujer que mamó en su casa esta devoción imbricada a la ATG, Cristina Mosquera Astray (sobrina de otra expresidenta de la asociación, Pilar Astray).
«Moitas veces xulgamos a roupa, como é normal, desde unha perspectiva máis superficial en función dos kilos de bordado ou o bonita que sexa. Sen embargo, hai cousas moi sinxelas que teñen unha historia abraiante e un valor etnográfico e histórico importantísimo. Descubrilo é mérito dos nosos investigadores, que buscan esas historias que escapan aos ollos. Por un frikismo absoluto, ou fascinación persoal, enchóupaste de todo iso e tratas de aproveitar o máximo posible de toda a xente que sabe sobre isto. Deles e da xente que reproduce os traxes apréndese moitísimo. Eu aínda son un iniciado na materia, teño que aprender aínda moitísimo, pero gústame facerlle chegar á sociedade todo o que rodea ao traxe galego, que é un aspecto máis da nosa historia, moito máis aló do flolclórico e dos grupos de música e danza popular. Moitas pezas falan de historias moi persoasi. Hai mandís que tiñan cintas nas que habían declaracions de amor, podían ser un agasallo de boda ou unha promesa eterna, coma dunhas ligas que poñían algo así como: "Quien te regala esta liga te querrá toda su vida". Para que sobreviva esa peza 200 anos significa que era era a maior xoia que un podía ter. De feito, ás veces, un mantelo costaba o mesmo cun becerro», añade.
Aunque Andrés siempre bailó en los grupos folklóricos de Sarandón y por Vedra, y se declara «un espontáneo que en calquer foliada me animo a cantar e bailar», aclara que nunca se dedicó de forma profesional a ello; no obstante, pone en valor cómo estas agrupaciones han sido claves para recuperación y transmisión de la cultura del traje gallego. Y, aunque siempre ha habido un mayor interés por parte de las mujeres, constata que es una tendencia que se está revirtiendo: «Penso que ten moito que ver con que os traxes de muller son máis vistosos e sempre houbo unha maior proporción de mulleres que visten o traxe galego. Supoño que tamén ten que ver con que a sociedade insta aos homes a buscar outros pasatempos, como os deportes, nos que elas estaban menos presentes. Agora hai máis mulleres no deporte e máis homes no folclore. É algo que se constata no Día do Traxe. Antes eles ían case sempre como acompañantes, pero dun tempo a esta parte empeza a haber mías homes que se fan o seu traxe e non van necesariamente acompañados dunha muller. É algo que estase compensando pouco a pouco».
En cuanto a su afición al debate, dice un veinteañero con una soltura al hablar envidiable, viene de los años de instituto, cuando estudiaba en el colegio La Salle de Santiago. Y no solo se explica bien en el plano oral (una cualidad que conecta con su pasión por el traje gallego y ha dado charlas sobre ello en distintas partes de Galicia y en el Festival Internacional de Indumentaria de Zamora, por ejemplo) sino que, además, tiene talento también en la escrita y fue galardonado con el Francisco Añón en el 2023 y algún Minerva, entre otras distinciones.