Pacios: «Nos 60 chegou a haber cinco asteleiros funcionando á vez en Foz»

y. garcía FOZ / LA VOZ

A MARIÑA

CEDIDA

El cronista oficial focense y Antón Niñe presentaron el sábado sendas publicaciones relacionadas con la historia marinera local

16 jul 2024 . Actualizado a las 05:00 h.

El pasado sábado, dentro de la programación de las Festas do Carme en Foz, hubo doble presentación literaria. Dos libros se convierten en referencia clave para conocer el pasado marinero de la localidad, en plena vorágine festiva. También se honró por la vía cultural y divulgativa, más allá de lo religoso y festivo, a través de la presentación de dos volúmenes: Unha historia do mar de Foz, de Juan Ramón Fernández Pacios, cronista oficial de Foz, y Embarcacións do mar de Foz. Botes, traíñas, lanchas e barcos, de Antón Niñe, con un importante fondo fotográfico trasladado a sus páginas, sobre la denominada lista tercera. Se trata de dos proyectos que contaron con financiación del Grupo de Acción Local Pesqueira (Galp).

Del primero de ellos daba ayer su autor algunas pinceladas, comenzando por referencias en los siglos XIV y XVI al puerto focense y las obras de la segunda mitad de los 50 «que lle dan o aspecto actual»: «Todo o que vai xurdindo en torno a el, como a rula, as básculas, as casetas de pescadores, barcos que se fabricaron en Foz, os asteleiros (chegou a haber cinco e funcionando ao mesmo tempo, na década dos 60, ainda que os primeiros son os da Espiñeira, de Barreiros, de 1918) e os ebanistas que foron aprender o oficio como Juan María Nécega». Habla también del «gremio de mareantes que existiu en Nois e en Foz porque, ainda que son do mesmo concello, pertencen a provincias distintas marítimas. Nois á de Viveiro, que elixiu como patrón dos mariñeiros á Virxe do Carme. Mentres que Foz pertence a Ribadeo, que elixiu como patrón a San Pedro. De ahí que en Foz se venerase primeiro a San Pedro e despois á Virxe do Carme. Sei que en 1924, por exemplo, por prensa que estiven consultando, había a celebración de San Pedro en procesión marítima, máis a celebración do Carme, con procesión marítima. Houbo unha época en que conviviron». «Aquí _continúa_ celebrábase o San Pedro que é o 29 de xuño e despois o Santiago, o 25 de xullo. Cando empezaron a celebrar o Carme que é o 16, quería dicir que nunha semana había dúas festas importantes. No século XVIII había un santo titular da parroquia que era Santiago pero tamén un segundo santo que era San Lorenzo, que xa se empezaba a celebrar. Así, cando se empeza a celebrar o Carme, quedase Foz con ela, deixa o Santiago e empeza a celebrar o San Lorenzo, co cal neses tempos había unha festa en xullo e outra en agosto, coincidindo coa chegada do turismo». También citó a las «carolas», los llamados barcos «cooperativos», la presencia de corsarios en la costa, la pesquerías que daban vida a la zona, la cara de la muerte en los naufragios, en contraposición a los salvamentos, así como un capítulo especial «Regalos do mar». También incluyó el papel de la mujer. Buena parte de las imágenes de la publicación de Fernández Pacios proceden del Arquivo Fotógrafo del Concello de Foz y los blogs «Foz, perla do Cantábrico» y «Antiguas fotos de Foz»

Por su parte, Antón Niñe investigó en la Capitanía de Ribadeo, Confraría de Pescadores de Foz, Distrito Marítimo de Viveiro y a través de charlas con marineros para dar vida a su libro, «que abarca desde o século XVIII ata os nosos días» y presenta una relación de las embarcaciones de Foz sobre sus orígenes, tipos, la construcción naval, artes de pesca, fotografías, ficha técnica de cada una y la evolución del sector. Destacó que «os barcos e os mariñeiros de Foz foron, e son, verdadeiros embaixadores da nosa vila polo norte de España» y que la pesca llegó a ser «o primeiro motor económico da vila» hasta que otros sectores productivos hicieron acto de presencia, como la llegada de Alúmina Aluminio. De esta forma, comparó cómo en el año 1982 había «20 barcos, 7 con tripulacions entre 10 e 18 homes e 13 con tripulantes inferiores a 4 homes» mientras que «hoxe _dijo Niñe_ contamos con 2 barcos de cerco e 2 lanchas de artes menores». Capítulo interesante es el de los nombres que se han dado a las embarcaciones a lo largo de la historia marinera focense y que son ejemplo de toda una «riqueza lingüística», recordando algunos de inspiración toponímica como Tupide u Ollo do Mar y otros «curiosos» y simpáticos como ¿Qué te importa?, Paque escarmes o Non cho digo, femeninos como Dolores, Cristina o Carmen, y también vinculados a la religión como Glorioso San José o Jesús del Gran Poder, sin olvidar Nuestra Señora del Carmen, a honrar este martes. «Grazas ao trablalo e esforzo destas persoas _dijo por las gentes del mar en general_ hoxe gozamos dunha educación e formación que nos abriron as portas tempos mellores». Niñe citó frases de Suso Fernández en la Guía Everest sobre Foz y de Eliseo Oroza en el libro de las fiestas de 1955 en el artículo «La tradición de Foz: el mar» y agradeció al Concello de Foz, al Galp, Gráficas Live, Good Live, Pepe Rey, Xesús do Breogán y otros.