Claudia Gomes, caboverdiana: «Para min foi moito o cambio vir de nena á Mariña»

Claudia Gomes Mendes (Cabo Verde, 1996) repasa su vida pasada y presente con un pañuelo grande en sus manos. Se llama «pano» o «sulada» y es típico caboverdiano. Ella explica que en las casas de su tierra natal hay al menos seis y que es un artículo doméstico multiusos: ella lo utiliza para llevar a Emma, su hija, a cuestas, para poner en la cabeza, como pareo cuando va a la playa, usarlo a modo de vestido o incluso para «coller a pota cando está quente». Dejó su tierra natal siendo una niña, en 2004. Llegó a Galicia desde Portugal acompañada por su tía, dentro de un proceso de reagrupación familiar, pues en A Mariña ya vivían su padre, trabajador del mar al que le faltan un par de años para jubilarse y llegó aquí en 2002, su madre al año siguiente, y un tío. Hija de Filomeno, quien buceaba recurriendo a la apnea para pescar allá y recibió por ello el apodo de neno pexa, y Anabela, ama de casa. Sus hermanos son Merto, Elton y Nogersson. «Eu tiña que vir _dice_ senón a miña nai dáballe un patatús. Aló estaba todo o día pegada a ela e ela tiña un apego conmigo. Foi moi difícil separarse de min e pasouno moi mal. Meus irmáns foron chegando, un tras un. Aforraban todos para ir reagrupando aquí a familia, ata que nos xuntamos todos». Burela fue el destino.

Un viaje a la gastronomía de Portugal de la mano del Atlántico en Viveiro

y. garcía

Ahora, Claudia Gomes regenta junto a su pareja Joao Bernardo Correia el bar restaurante Atlántico, en Viveiro. Sentada en una de sus mesas evoca cómo fueron sus inicios en Burela, donde ya había asentada una representativa comunidad de caboverdianos: «Para min foi moito o cambio ao vir. Dende espertarme aquí para ir ao cole e ver que era de noite, cando aló ás seis da mañá xa era de día. Non entendía o horario de clase. Ou o idioma, que non entendía nada. Nin o galego. Nada. Foime moi difícil. Creo que de nena fixen unha barreira en plan «quero irme». Choraba por todo. Ía ao comedor e a comida non me gustaba. Despois, pouco a pouco fun aceptando e facendo amigos, varios eran caboverdianos e chegaran facía pouco tempo a Burela».

«Lembro a praia pegada á miña casa en Cidade Velha e bañarme todo o día: mañá, tarde e noite»

Se adaptó finalmente, incluso a las condiciones del mar cantábrico, mucho más frío que el que tenía a los pies de su casa en Cidade Velha, en la isla de Santiago. Tan cerca que no necesitaba más que cruzar un pequeño paseo para bañarse. «Diante da casa había unha barreira de pedra simplemente. En tempos de choiva, cando tamén facía calor, a auga daba con forza nas pedras  entraba, por iso tiñamos unha porta grande e bolsas con area. Lembro iso, e tamén bañarme todo o día: mañá, tarde e noite». «Incluso cando vou de vacacións, según me levanto entro na auga e collo un cacharro con auga para quitar o sal, espero un pouco, e volvo á auga», evoca con media sonrisa. Sin embargo, aquí la experiencia de talasoterapia es muy diferente: «Aquí a auga está moi fría. Cando vin chorei moitísimo porque non entendía que en inverno non podías ir á praia ou que no verán a auga estaba moi fría nin por qué non podía ir á praia soa. Aló o mar está quentiño e en calma. Aló ía soa e cando quería e aquí de nena non». Su playa favorita en Cabo Verde es Rocalhau y en Burela O Portelo, también conocida como urbana.

Le preguntamos por ese sentimiento de saudade equivalente a la morriña, que aflora cuando toca despedirse del hogar de la raíces, aunque luego se regrese de vacaciones: «Morriña de Cabo Verde sempre tes, iso si. Chamámoslle Saudade. Por exemplo, de cando viñan cun cunco na cabeza para venderche peixe fresco, vivo. Cando vou de vacacións xa pregunto «a ver que peixe traes. Estamos en familia e cociñámolo á plancha. O que máis boto de menos é a casa. Sigue estando practicamente igual, ainda que houbo remodelacións. Hai unha festa na miña zona que foi hai pouco, Festa de Santo Nome. Encantábame. Todo o mundo vendía na rúa comida, había música de fondo, a miña tía á que lle ía comer o que facía rápido antes de que vendese». Hablando de gastronomía, su caboverdiana favorita es la cachupa, que no descartaría poder ofrecer algún día como plato típico caboverdiano en el restaurante viveirense que regenta junto con Joao. De los gallegos se queda con el polbo á feira y con el caldo, aunque él lo prepara más al estilo portugués o sopa verde. Hay una palabra en criolho que es forti sabi y quiere decir «sabe rico». «En Cabo Verde _continúa_ a vida é moi simple. Parece como que non pasan as horas. Aló é máis lento, máis calmado, non tes prisa por nada... Cando vou de vacacións vexo a miña tía que toma o seu café e iso dáme paz». Su abuela se llama Joia. Un nombre precioso.

«Quero que a miña filla Emma vexa a cultura caboverdiana e non perda o lazo»

Pensando en el futuro de su hija, Claudia Gomes señala que «aceptaría que se marchara fóra cando fose maior, porque a cousa é probar. Eu son de moito viaxar, coñecer e ver outras culturas e penso que se ela quere facelo ou ir a Cabo Verde, se se adaptase e querese estar, co que sexa estaría ben. Quero que vexa a cultura e probe a comida caboverdiana, e non perda o lazo». A ella le encantaría poder visitar el día de mañana Indonesia o Senegal.

«Eu son de moito viaxar, coñecer e ver outras culturas»

La migración es una realidad en todos los países. Así se mueve y funciona el mundo, aunque algunos estén llevando a cabo políticas contrarias, como por ejemplo Trump recién llegado a la presidencia de Estados Unidos. «A xente _sostiene la caboverdiana_ ten que ter unha oportunidade. A min déronma e collina cos brazos abertos. Non vimos nin a quitar traballo a ninguén nin a facer dano. As persoas que montan nun cayuco nin saben se van chegar a terra! Hai lugares onde a xente morre nunha guerra e de fame. Cando saes to teu pais, é para buscar unhas condicións de vida mellores e vir traballar, porque ao final fai falla man de obra». Pensar en regresar no entra en sus planes actuales: «Non sería fácil volver porque a economía é diferente. Agora mellorou bastante, pero ainda falta. Ao final é o país de África que está máis desenvolvido agora mesmo, ¿sabes? Deu un avance en vinte anos moi grande. Hai máis turismo, máis restaurantes e pode haber mellores condicións económicas para vivir, pero dicir ter a vida que teño aquí tela alí, non o vexo tan fácil. Aquí xa me adaptei». Aunque reconoce que cuando iba a los ensayos de los domingos de Batuko Tabanka, grupo caboverdiano burelense, era como «estar en Cabo Verde».

---

---