«Para cuidar a unha persoa dependente hai que cuidarse porque senón hai risco de caer tanto física como mentalmente»
A MARIÑA

Sara Val, enfermera especialista en Familia en el Centro de Saúde de Mondoñedo, inicia este jueves un ciclo de formación a cuidadores, consejos sobre cómo coger pesos o proteger de caídas
26 jun 2025 . Actualizado a las 09:14 h.Este jueves 26 comienza en la Sala de Conferencias del Pazo Santomé en Mondoñedo una formación gradual dirigida a personas que cuidan principalmente en sus hogares a otras dependientes, un ciclo que servirá para facilitar pautas en una labor que debería estar más valorada tanto dentro como fuera del ámbito doméstico. El Centro de Saúde mindoniense, junto con la Consellería de Sanidade y el apoyo del ayuntamiento, ofrecerá, a través de una enfermera especialista en Familia e Comunitaria de dicho ambulatorio, una serie de charlas a lo largo del año, que abarcarán temas como el autocuidado, la higiene, problemas dermatológicos, las incontinencias urinarias y fecales, o la prevención de úlceras, que tiene relación con los cambios posturales, la hidratación de la piel o la alternativa de recurrir a colchones, cojines y almohadas antiescaras, así como otros temas a tratar, sobre alimentación y administración de medicamentos. Dada la importancia, animan a acudir y dejarse guiar por las indicaciones de la profesional, enfocadas a que el cuidador no solo cuide sino que a también se cuide, realizando la actividad de forma más segura y preventiva a nivel de riesgos físicos y mentales asociados a la misma.
«Damos ítems para que o manexo da persona poida ser de maneira eficiente e facerse de forma rápida e segura para ambas partes»
Aunque Sara Val Vázquez impartirá la primera sesión este jueves 26, a las 12.00 horas, avanzó algunos consejos a tener en cuenta, teniendo en cuenta que las circunstancias particulares pueden er variopintas. «Cando falamos de persoas dependentes moitas veces pensamos en maiores pero non sempre resultan ser de idade avanzada». «Empezamos falando da hixiene de quen non se pode levantar da cama e damos ítems para que o manexo da persona poida ser de maneira eficiente e facerse de forma rápida e segura para ambas partes», señala, abordando el tema del autocuidado que es más que esencial «porque os coidadores adquiren ese papel e a veces olvídanse de si mesmos, deixando o autocoidado un pouco apartado. É o que imos falar nesta charla, igual que de mobilización de cargas e protección de caídas». «Partimos de que moitas veces o coidador principal non é unha persona xoven. Falamos do propio cónxuxe, que pode ser tamén maior, sendo contraproducente levantar certos pesos para el ou ela. O primeiro é que na medida en que a persoa se poida axudar, que se axude, é dicir, manter a autonomía do paciente o máximo posible. O que poda facer o paciente, que o faga o paciente. Non caer en 'fago todo por ti' porque, por un lado, aumentamos a dependencia e, por outro, a carga». «Tamén no tema da mobilización, se a persoa coidada se pode agarrar e que axude na medida do posible, tanto para vestirse como para levantarse, como na hixiene», indica.
«Hai que manter a autonomía do paciente o máximo posible. O que poda facer o paciente, que o faga o paciente»
Sara Val recuerda que existen «elementos instrumentais» que puede ser útil tener en casa, como grúas o baldas, cita. «Se non temos nada diso, o ideal é que cando mobilizamos unha carga, sempre que o fagamos sexa hacia diante. É dicir, empuxar, non tirar. E podemos dobrar un pouco os xeonllos para non tirar moito da zona lumbar. Moitas veces o que sufre son as lumbares, aparecendo despois lumbago e problemas de ombros ou musculares», aconseja. A nivel de forma física, lo ideal es garantizar un buen tono para que el cuerpo no sufra tanto y a la hora de empujar «facer forza no abdome, como se estiveras facendo unha abdominal, porque así creas como unha faixa natural evitando que tire tanto das nosas cóstas», añade. La activación del llamado core, en resumen, favorece la estabilización del cuerpo, de la columna principalmente y mejora la postura, sin forzar únicamente una parte corporal, que es lo que propicia «contracturas e lesións», recuerda. Enfatiza Val Vázquez en que no se trataría tanto del volumen de peso a levantar, sino que sería como un «peso morto». «Por iso _añade_ sempre digo que na medida do posible se permita que o coidado axude».
Estabilidad mental
También otra estabilidad es importante: la mental. Sobre todo porque el cuidador, a veces, puede llegar a sentirse «culpable» si el dependiente sufre una caída, al manejarlo. «Non hai que recaer en pensamentos negativos que nos poden levar a pensar que eres un mal coidador e pode provocar o que tamén se chama como 'síndrome do queimado', do que tamén imos falar este xoves», señala la enfermera especialista. «O ideal é, con estas pautas que queremos dar, resolver problemas que son ás veces moi esenciais, por un lado para que non vaian a máis e por outro que os podan resolver eles mesmos. Outras veces si que deben saber a quen chamar ou preguntar», continúa.
«A autonomía é tamén nas decisións e non caer no infantilismo da xente maior, nin en banalizar os seus síntomas achacándoos á idade»
«Insisto moito en garantizar a autonomía, que non é só levantarse ou comer por si mesmos. A autonomía é tamén nas decisións e non caer no infantilismo da xente maior, nin en banalizar os seus síntomas achacándoos á idade. Tamén hai que darlles voz, escoitalos sempre e ter en conta a súa opinión, a do coidado e a do coidador porque o que coida necesita ser coidado», insiste. «Se o coidador principal claudica, teremos o coidador principal con problemas de saúde tanto físicos como mentais e por outro da persoa dependente se non ten quen a coide, co cal estaríamos ante un problema social», finaliza. Es patente que son necesarios más recursos, de todo tipo, materiales y formativos, también en el sector de los servicios sociales (por ejemplo en situaciones familiares especiales o delicadas) desde profesionales o plazas tanto en centros de día o residencias, para «que a xente saiba que facer» y se sienta acompañada en el proceso de cuidar. Algo tan sencillo como contar con personal de ayuda en el hogar puede favorecer que el cuidador tenga un tiempo libre para desconectar, pasear, leer un libro o relacionarse. «É moi importante, e gustaríame recalcalo, o de poñer límites cando estamos a cargo dunha persoa. Temos claro que a un neno ao noso cargo poñémosllos pero a veces a unha persoa máis maior custa, e temos que entender que nosoutros tamén somos persoas que temos un límite e podemos dicir 'iso non o podo facer' ou 'agora non pode ser'», concluye.