Se puede apreciar con la foto dron el contorno de una de las viviendas cuadrada y con 4,35 metros de longitud interior
29 sep 2025 . Actualizado a las 05:00 h.«Estamos a puntiño de chegar». Después de dos semanas de excavación del castro galaicorromano de San Tirso de Portocelo, el arqueólogo David López Abella, que dirige la campaña impulsada por el Concello de Xove, espera que en las próximas semanas el equipo pueda desvelar las estructuras habitacionales halladas en el año 2020, y de la que al menos una se pretende musealizar.
«Estamos tentando baixar aos niveis que están por riba das estruturas. Levamos 75 centímetros de profundidade e xa comezan a saír os derrubes e tamén a contorna dunha das casas, da número 1, a que consideramos principal e unha das que queremos sacar», indica el especialista. Sobre esta vivienda, el arqueólogo expone que «xa podemos confirmar que ten 4,35 metros de lonxitude interior ou diámetro, o que nos leva a pensar que é meirande do que pensabamos».
Que las viviendas parezcan ser más grandes de lo previsto inicialmente puede explicarse por el espacio donde está ubicado el castro. «Está nunha punta mariña, e aquí non hai casas medianeiras, son edificios exentos sen muros de carga, pero si están moi pegadas. Con ese urbanismo máis pechado tentaríase abrigar os fogares da exposición aos ventos e á inestabilidade climática», matiza.
Además, se felicita porque el estado de conservación de los restos parece bueno. «Pensamos que case todo o perímetro podería conservarse, aínda que está por ver porque esa parcela arouse e dese xeito puido afectar algo ao xacemento. Unha vez limpemos o derrube, retirarémolo para chegar aos niveis arqueolóxicos que están selados. Ese é un punto moi forte de San Tirso de Portocelo, porque ninguén chegou ás partes que nos interesan desde hai 1.500 anos», apunta.
López Abella avanza que «seguramente podemos dicir que teremos unha casa cadrada e non rectangular». Con las reservas necesarias, confía en encontrar la puerta, que «debera estar orientada cara a zona sur, a máis protexida, e tamén outro tipo de elementos que nos poidan ofrecer máis información da actividade cotiá nesta vivienda». En este sentido, recuerda que en la anterior campaña «xa atopamos a parte fixa dun muíño circular, típico da época. É posible que asociado a el haxa algún tipo de cociña», ahonda.
En la otra vivienda se realizará una cata parcial, de modo que al concluir las actuaciones quedará parte a la vista.
El arqueólogo explica que también se excavará un espacio en el que se desconoce «se atoparemos algunha outra estrutura habitacional ou algún outro elemento do urbanismo do castro: unha rúa empedrada, algunha canle de desaugue...», concreta el especialista.
Por el momento se reservaron unas 20 bolsas de material arqueológico, aunque mezclado —de distintas épocas históricas por las dinámicas de arrastre de tierra— y también fragmentado. «Debaixo do derrube seguramente atoparemos pezas máis completas e mellor preservadas, que nos poderán ofrecer máis datos sobre a súa funcionalidade», manifiesta López Abella.
El experto recuerda que el castro fue abandonado a final de la época romana, aunque por ahora es pronto para concluir por qué lo hicieron. «Ese é un debate historiográfico bastante en auxe. É posible que a marcha destes poboadores respondese a múltiples factores, pero quizais teña que ver con procesos sociais e económicos que acontecen na época posterior ao imperio. A inestabilidade e a ruptura das redes comerciais e do poder máis centralizado de Roma, levou a que esta xente se mudase. Podemos velo tamén en San Vicente de Tigrás, en Mondoñedo, donde recentemente se escavou unha aldea altomedieval», apunta.
«Esta aldea abandonouse arredor de mediados do século V, o que tamén pasou en Punta Atalaia (San Cibrao). Ese punto crítico no que estas persoas se trasladaron a outro tipo de lugares habitacionais está por investigar, e esta escavación quizais poida axudar», concluye. No obstante, cabe recordar que San Tirso de Portocelo es un lugar de larga ocupación, con un monasterio medieval y la posterior iglesia parroquial.
Ya que cita la cata de Mondoñedo, la pregunta es pertinente: ¿Es A Mariña una zona por investigar a nivel arqueológico? «Esta comarca está infrainvestigada e ten unha potencialidade enorme. Xa se está a estudar no medio mariño e en terra houbo unha certa falta de continuidade. Aquí hai xacementos ben conservados que poden axudar a explicar etapas das que temos moi pouca información», finaliza.