Elena a Cajalla celebra o seu 88 aniversario. Naceu nunha das aldeas do monte, como dicían os da beira do mar. Dende hai cinco anos vive na vila. Logo de sufrir unha enfermidade que a deixou algo minguada, está cunha das súas fillas nun piso. É a única que vive dunha familia de oito irmáns: cinco homes e tres mulleres. Durante a efeméride, sentada nunha mesiña redonda diante duns doces e un vasiño de viño, Elena conta que cando morre algunha veciña ou veciño con ou sen parentesco familiar aproveita o autobús do enterro para volver ver as aldeas do monte e lémbrase de que antes se vía xente por todos os lugares. «As mulleres e os homes que traballabamos no monte, os que andaban nos agros ou nas leiras e os que levaban o gando a pacer ás ladeiras da serra. Agora cando vou, non se ve unha alma, só se ven as casas solitarias. Sobre todo no outono e no inverno. É así. Agora só quedamos os vellos. Os vellos son os encargados de manter vivo o lume. Só valemos para iso. A lúa medra e mingua, mais nós só minguamos, éntranos o cuarto minguante ata a morte».
Despois de comer un doce segue co seu relato. «Naqueles mundos de Dios pasábase moita necesidade. Jrasias a Deus, a nós nunca nos faltou de nada. Estabamos todos bastante jordechos, pareciamos petotes. Nós comiamos de todo. Viñan as peixeiras de Agüeiros coas xoubas. Estaban tan frescas que brincaban nas patelas, movían o rabo e tiñan os ollos arrejalados. Tamén viñan pescas de Cabo da Crus e de Escarabote. Nós tíñamos verduras, porcos, jaliñas, coellos, gando, patacas, froitas, de case todo. Nós alimentabámonos co caldiño, bolicos, boroa, carne, peixes... E cando colliamos catarros, curabámolos con caña. Non había médico nin pastillas. E aínda estou aquí!».
Aínda que di que lle gustan os doces, asegura que antes comíase mellor. «Non había tantas cousas como agora, pero comiamos moi ben. Miña nai facía os guisos de carne ou de jalo nunha tarteira de barro, porque a comida sabía o triple de ben. Pero había que ter en conta que para iso primeiro había que mollar moito antes a pota e despois secala ben por dentro para botarlle máis tarde o aceite e logo pola sobre un lume non moi forte, para que non rompese. Unha vez feita a comida, a tarteira había que pousala enriba dunha táboa ou sobre un pano seco. Se a puñas enriba dun sitio frío ou mollado, tamén escachaba».
Toma un grolo de viño e un descanso denantes de seguir co seu relato. «Nós tamén tiñamos viño dabondo. Aínda á miña idade me gusta beber un ou dous vasiños á comida e un pola noite coa cea. Non me gusta a auga. Se miras ben, decátaste de como desfai os camiños cando chove e se fai iso coa terra, que non fará nos estómagos? Na nosa aldea o viño gustáballe a case todos. Un dos que máis empinaba o cóbado era o Pepe da tía Asunción. Era un home guapo e un labias. Barallaba con catro ou cinco mulleres. Por iso non se levaba ben co cura da parroquia. O noso crego predicaba moito, era como o puño da Virxe. Cando morreu, ao Pepe topouno un veciño enriba da sepultura do cura e dicía: ‘Houbo un tempo no que ti mandabas en min, pero agora mando eu enriba de ti».
«Dende que vivo na vila, penso que a xente trata mellor os cans cos vellos. Quen nos quere a nós? Ninguén nos apreza. Eu teño traballado tanto que cando me paro a pensalo estremézome. Traballei no monte e nas leiras, aprendín a coser e cosía toda a roupa da nosa casa e cando era unha rapaza traía o leite ata a vila. Cando despois casei, ademais de criar catro fillos, traballaba na casa, nas leiras e no monte acarrexando piños ao lombo... Hai algún home bo? Seguramente ningún, mais as mulleres tamén somos unhas boas peixas...