Non hai dúbida de que a palabra oral veu primeiro, que os contos e os cantos chegaron antes que as novelas e os sonetos. Escríbeo Carlos Callón no seu libro Maxicamente vella, eternamente nova: a literatura tradicional galega (Xerais, 2025). Eu daquela xa sabía ler, non pasaría dos seis anos, pero aínda non atopara ningún libro que me arrepiase ou afectase tanto ao pensamento como as lerias dos veciños nas ceas de despois dun día de traballo facendo o silo. Xa ían fóra os pratos centrais cando a alguén se lle daba por falar de aparecidos que pedían unha misa para o seu descanso, de espíritos indo cara San Andrés de Teixido ou de luces que anunciaban a morte aínda sen acabar de marchar a alma do corpo. Aquilo aos nenos poñíanos os pelos de punta e as bágoas nos ollos de pura emoción, ou de medo, pero alí seguiamos, pescando impresións.
Moitos anos despois, nunha entrevista, unha escritora dicía que o poder da literatura é ese, a capacidade de crear un flash, unha imaxe que nunca máis che sae da cabeza. Iso é! Aqueles contos daquela xente era literatura, e seguramente eles non o sabían. Tampouco eu lle podo poñer palabras ao que me conta Teresa dos Cucos cantando a súa Xota dos Cucos, porque non é só o que canta, son as vidas que ela leva na gorxa para cantar como o fai. Hoxe chega ás librarías Cancioneiro Galego Serodio, de Xabier Díaz, centos de recollidas de tradición oral feitas entre o 1989 e o 2012, a súa particular homenaxe ás cantareiras, ás catedrais silenciadas que hai tanto que reivindica. Unha loa ás sabias sen título. «Cando miña avoa morreu foi como se ardese unha biblioteca», escribe tamén Carlos Callón. Tan só esta frase xa xustifica o valor dun libro. Velaí o poder da literatura.