Carmen Conde: «As expectativas non cumpridas na emigración centran o noso relato teatral»

Aínda que o entroido capitaliza practicamente toda a axenda cultural e social destes días, no auditorio de Vimianzo continúa a programación de inverno cunha obra teatral que ten, ademais, un vínculo moi especial co municipio. Trátase de Boa sorte, mala fama, unha «traxicomedia sobre o fenómeno da emigración» firmada por Tarabela Creativa. O texto, a dirección e a narración son de Carmen Conde, que falou esta semana en Radio Voz Bergantiños:

—Que é iso de «traxicomedia sobre a emigración»? Semella que sempre se abordou este tema dende unha perspectiva máis tráxica, que cómica...

—Bueno é que a traxedia xa non hai que subliñala porque a hai dende o principio. Como digo sempre, ningunha emigración é por gusto, senón, sería turismo. E con algo de comedia topámonos nalgunha das historias que coñecemos neste longo traballo de investigación. Foron dous anos facendo entrevistas a retornados e a emigrantes que xa non pensaban volver, buscando historias que se saísen do éxito e o triunfo, e algunhas delas acababan derivando en comedia.

—Dúas das testemuñas que recolleron para esta produción foron, precisamente, os de dúas vimiancesas: Paquita Antelo e Caridad Alvelo. Como foi ese encontro?

—Foi fantástico. Todo comezou porque descubrín que en Vimianzo se fixera había uns anos un congreso sobre emigración, no cal varios veciños participaran nunha charla. Busquei os seus nomes, atopeinas ás dúas en Facebook e contactei. Primeiro respondeu Caridad, que é o sentido do humor en persoa, e ela axudoume a chegar a Paquita. Xuntámonos e foi fantástico, unha explosión de sentimentos moi potentes. Houbo moita dureza nas súas historias, pero tamén moito humor, porque elas decidiron poñerllo á vida.

—A onde emigraron elas e que foi o que máis lle sorprendeu do que lle contaron?

—Caridad, a Suíza, e o que máis me impresionou do que me contou foi o feito de que sempre, eternamente, se vise obrigada a volver a empezar. Coa maternidade, perdía tódolos dereitos e os méritos que fora adquirindo e tiña que volver comezar. E de Paquita, que estivo en Francia e Canadá, creo que o que máis me sorprendeu foi a propia razón pola que tivo que marchar: como lle pasou a moita xente, para ter unha boca menos que alimentar. Foi un proceso moi pragmático: o seu mozo xa estaba alí e ela marchou con el.

—Desas testemuñas que recompilaron, que percepción ou experiencia predominou?

—Foron moi dispares e variadas, pero a sensación coa que quedo é con que a emigración fixo un efecto chamada moi grande porque o relato que máis se contaba era o do éxito, e daba vergoña dicir que se fracasara ou que non foran tan ben as cousas: ás veces, mesmo se ocultaba para non facer dano á xente que quedaba aquí. Entón, non é que fosen enganados, pero levaban unhas expectativas que, despois, non sempre se cumprían. Iso é o que goberna este relato: as expectativas non cumpridas.

—Máis aló desas testemuñas de Caridad e Paquita, a xénese deste proxecto tivo tamén moito que ver con Vimianzo, mais concretamente con esa escultura situada aos pés da Casa da Cultura.

—Os camiños da investigación son inescrutables [ri]. Vimianzo é un lugar ao que lle temos moito cariño e coñeciamos ben esa estatua ao emigrante. De feito, as que hai erixidas por toda Galicia, que son moitísimas, serven moi ben para mapear o peso que tivo o fenómeno migratorio nun lugar.

—O proxecto «Boa sorte, mala fama» completarase cun libro. Xa teñen data aproximada?

—Pois polo de agora, non. Estouno tomando con calma porque quero ser moi rigorosa. En dous anos de investigación xurdiron moitísimas historias, e non todas puideron entrar na dramaturxia, pero si que merecen ser contadas igualmente.

—Canto tempo levan xirando coa obra e que tal a resposta?

—Pois estamos no segundo ano. Levamos xa 27 funcións e estamos contentísimos coa acollida. Estamos co corazón cheo.

---

---

---