«Como regra vital, a independencia», esta era a máxima da poeta que non se adscribiu nunca a ningunha xeración. Hoxe, a autora homenaxeada no Día das Letras celebraría o seu aniversario
04 mar 2021 . Actualizado a las 11:09 h.De seguir entre nós, Xela Arias tería cumprido o 4 de marzo cincuenta e nove anos. Cada día deste 2021 será unha oportunidade de poñer en valor a súa obra, pero tamén o seu labor como tradutora e o seu compromiso coa lingua e co país. Seus pais, Valentín e Amparo, codificaron o mundo da pequena en galego dunha maneira consciente. O seu proxenitor explicaba a crianza no idioma familiar nun fermoso relato, «Xeliña fala galego», onde puña en valor a transmisión dun acervo propio que ela faría levedar na súa escrita tempo despois.
Nacida en Ortoá, en Sarria, pasou os tres primeiros anos na Granxa de Barreiros, un proxecto pedagóxico que procuraba unha aprendizaxe significativa en contacto coa natureza e coa cultura de noso. Daquel tempo é a fotografía da cativa entre pitas, unha paisaxe rural que axiña mudaría co traslado da familia a Lugo e, finalmente, a Vigo cando contaba con sete anos.
Dende que Xela aprendera a escribir sentaba na mesa co pai e argallaba contos que na casa sempre festexaban e que, ás veces, presentaba a concursos. O mundo literario non lle era alleo, pois Valentín Arias exercía de xerente da Editorial Galaxia. Pola casa pasaban moitos escritores e algunhas tardes acompañábao ao traballo ou axudábao a preparar caixas para ir ás feiras do libro.
Decidida e inconformista, non quixo cursar os seus estudos no San Tomé, instituto que lle correspondía, por ser feminino. Matriculouse no do Calvario, que xa contemplaba unha educación mixta. Crítica co sistema educativo, decidiu abandonar as aulas en COU e independizarse. «Perdinme ?recoñecinme? volvín perderme». Comezou a traballar en 1980 en Edicións Xerais de Galicia, que un ano antes botara a andar Xulián Maure, onde revisaba orixinais, corrixíaos, ao tempo que desenvolvía un importante labor como tradutora ao galego: Jorge Amado, Castelo Branco, Roald Dahl, Bram Stoker, Joyce, Rodari, Angela Carter ou Baudelaire.
Na escrita confesou estar influída polo rock'n'roll e a cultura urbana do Vigo efervescente dos oitenta. Mostra diso tamén é o diálogo constante que establece con outras artes como a música ou a fotografía. Xela sempre escribira, pero nunca pensara en ser escritora. Só catro títulos entre 1986 e o 2003: Denuncia do equilibrio, Tigres coma cabalos, Darío a diario e Intempériome. Alén de poemas en revistas, fanzines, prensa ou libros colectivos que se recollen en Xela Arias, poesía reunida (1982-2004). «Como regra vital a independencia», esa era unha das súas máximas e seguiuna na vida e na escrita, onde non se adscribe a ningunha xeración. Unha voz rebelde, comprometida, que berra «Nunca máis» e «Non á guerra». Unha voz valente que se ispe, que mostra o desacougo e a soidade, que se enche de alegría coa maternidade, pero que a desmitifica: «Parín sen dor e con pracer».
Unha loitadora, así a define súa nai. Co tempo sentiu a carencia da universidade e decidiu cursar Filoloxía Hispánica para despois cambiar o traballo de edición pola docencia. Era feliz dando clase, transmitía a súa paixón pola literatura, era entusiasta e próxima ao alumnado. Quen a coñeceu fala dunha muller sensible, discreta e afectuosa, de voz firme e obra rompedora coa que renovou a poesía galega. Unha pioneira cando as mulleres se contaban cos dedos dunha man na literatura. E si, Xela, «a vida ía en serio. Por iso morrer non conta».