La Voz de la Escuela rende unha sinxela homenaxe ao autor tralo seu pasamento
13 mar 2019 . Actualizado a las 08:39 h.A principios do pasado mes, o 9 de febreiro, faleceu en Cork (Irlanda) Jean-Thomas Ungerer. Considerado xa un clásico da literatura infantil, como escritor, pero máis se cadra como debuxante, nacera en Francia o 28 de novembro de 1931. Nacido no seo dunha familia de reloxeiros e orfo dende os 3 anos, sufriu o adoutrinamento nazi trala anexión de Alsacia por Alemania.
Escribiu tanto en francés como en alemán e inglés. O galardón máis importante dos moitos que acadou foi o H. C. Andersen de Ilustración, en 1998.
Coa súa obra máis significativa, Os tres bandidos, Tomi Ungerer introduciu non só o dominio da cor negra nas ilustracións para nenos como marca da casa, senón tamén o tema da desmitificación dos personaxes marxinados, facéndoos protagonistas de moitas das súas historias (Crictor a serpe, Rufus o morcego, Os Melops: unha familia de porcos...). A este inimigo das fronteiras pódeselle considerar, así pois, un innovador e un iconoclasta, dono dun humor cáustico e cruel: «A miña enfermidade esencial é a angustia, que se ve perfectamente nos meus debuxos». «Como creador e debuxante -dixo del Marc Soriano- chama a atención a súa moi axustada combinación de clasicismo, inspirado nas tradicións alsacianas, e surrealismo, e polos seus monstros domados, que tranquilizan aos máis pequenos».
Foi o primeiro embaixador para a infancia e a educación do Consello de Europa, que o nomeara no 2000 polo seu «compromiso coa idea de Europa», segundo lembrou Thorbjorn Jagland, secretario xeral da organización, que ponderou a súa loita pola tolerancia e os valores da xustiza e o humanismo.
La Voz de la Escuela réndelle unha sinxela homenaxe, con motivo do seu recente pasamento, achegando nesta páxina as recensións dalgunhas das súas obras máis emblemáticas.
Os tres bandidos
Traducción de Dolores Romay. Kalandraka. A partir de 5 anos
Esta historia (que fora traducida ao castelán xa en 1977) ten o raro privilexio de que os nenos a piden unha e outra vez. A combinación de elementos como a intriga, o medo, a protagonista orfa, os bandidos xenerosos, o final feliz... e o apoio das imaxes en branco e negro confiren ao relato unha maxia especial. As cores e a luz van aparecendo progresivamente, a medida que o final feliz se achega. É evidente unha homenaxe á Carapuchiña Vermella (como ela, outra nena que vence ao mal) nos uniformes dos nenos orfos recolleitos. Con isto o autor pretendía render tributo aos tradicionais e sempre actuais contos clásicos.
Las aventuras de la familia Melops
Traducción de Moka Seco. Anaya. De 9 a 12 años
Recoge cinco aventuras de los Melops, una familia de cerdos compuesta por el padre, la madre y cuatro hermanos: Casimiro, Félix, Isidro y Fernando. Con esta familia la diversión está asegurada, pero también el peligro. Los Melops son valientes y decididos. Sin embargo, lo mejor para ellos es disfrutar cada día en familia. En un capítulo, los cuatro hermanos pasan la Navidad más feliz de sus vidas repartiendo regalos entre las familias más necesitadas. En otro, encuentran petróleo, pero solo su ingenio evita que salgan quemados ellos y el bosque. Padre e hijos salen en busca del tesoro de un antepasado escondido en la isla de Juan Pedro, en otra aventura. Un aterrizaje de emergencia para rescatar a Casimiro de unos indios es el final de Los Melops construyen un avión. Haciendo espeleología, descubren unos barriles ocultos por unos contrabandistas, a los que encierran en ellos y entregan a la policía.
El protagonismo de animales poco literarios sirve para resaltar valores como la solidaridad, la colaboración, el trabajo, el optimismo o la superación. Los dibujos del autor, de pinceladas azules y crema, se engarzan perfectamente con la historia. Están repletos de detalles, lo que sin duda sirve para obtener otra lectura.
Ningún beso para mamá
Traducción de Humpty Dumpty. Anaya. A partir de 7 años
Toby Gaty no puede soportar que le den besos ni que su mamá le llame, por ejemplo, bollito de miel, tesorito o tigre de azúcar. Es rebelde y travieso: en el colegio echa pegamento por el escote de las niñas y su armario es un arsenal de petardos de contrabando. Un día que su mamá le da una bofetada cuando va a buscarlo al cole y no quiere que le bese, Toby vende todo el arsenal y le compra un ramo de flores a cambio de que nunca le bese más.
Libro innovador para su época (1978), no solo por el empleo de los colores negros, sino por su estilo provocador, al presentar un niño-gato gamberro (no le gusta lavarse, es desobediente), pero tierno y con personalidad al mismo tiempo. Y por mostrar escenas gráficas inusuales: dos personajes fumando, el papá gato pegando con un bastón a su hijo, una pelea entre escolares o al protagonista sentado en la taza del váter, lo que motivó su censura en Estados Unidos.
Se puede leer alternativamente como la crónica irónica del exceso de maternalismo y proteccionismo.
Allumette
Tradución de Sandra e Óscar Senra Gómez. Kalandraka. A partir de 7 anos
Versión do clásico A vendedora de mistos, de Hans Christian Andersen, Allumette é unha nena vestida de farrapos, sen casa nin familia, que subsiste vendendo mistos na rúa. En Nadal, e morta de fame, implora que alguén a escoite e entón todo o que desexaba cae do ceo: desde comida até xoguetes. Comparte todo cos pobres, e anos máis tarde, crea a fundación Luz do Mundo. Publicado orixinalmente en 1974, é unha crítica do consumismo, do egocentrismo dos podentes, do oportunismo dos políticos, da cobiza… que se combaten coa solidariedade e a xenerosidade. Con ilustracións en cor que reflicten á perfección a intención da historia.
Emilio
Tradución de Sandra e Óscar Senra Gómez. Kalandraka. A partir de 6-7 anos
O polbo Emilio salva o capitán mergullador Samofar dunha quenlla. Así naceu unha amizade entrañable: o polbo vai vivir co mergullador, traballa como vixiante de praia, colabora na detención duns contrabandistas... Pero un día decide regresar ao seu fogar e dende entón é o mergullador quen baixa visitalo ás profundidades.
Nova incursión no tema da amizade por encima das diferenzas, na solidariedade e tamén na acolledora tranquilidade do fogar lonxe do mundanal ruído. Os paradoxos ou contradicións están presentes nas narracións de Tomi Ungerer: por unha banda, a importancia da saída da rutina e as novas vivencias e, por outra, a importancia do benestar baixo a calor do fogar. Ilustracións con predominio dos tons verdes sempre sobre fondos limpos e por iso moi recoñecibles. E con moitos detalles. Moi suxestivos os das páxinas 20 e 21, onde o polbo adopta diferentes formas.