Gústanme os xornais en verán. A metade das súas páxinas énchense de cultura e coñecemento. Irradian positividade, lonxe doutros meses do ano cheos de negatividade en forma de traxicomedia absurda. De feito penso que se achega moito máis á realidade. Mais o mito de que en agosto nunca acontece nada non é certo, nin moito menos. Ás veces é o mellor intre para que pasen cousas.
Afganistán, ese estado fracasado esquecido durante un par de décadas, volta á escena. Retornan tamén imaxes coñecidas: a evacuación forzosa, o poder estadounidense tras a guerra fría, os talibáns… O fundamentalismo islámico retorna. Nunca se foi. Pola contra o que acontece estes días en Afganistán non é a proba dun eterno bucle, senón de que o mundo ten moi pouco que ver co de hai dúas décadas cando se respondeu coa invasión do refuxio talibán ante o atentado terrorista de maior difusión mediática da historia.
Moitas cousas cambiaron dende o 2001. O mundo xira. E muda. A utilización masiva da intelixencia artificial, o desenvolvemento aceleradamente centrifugado a ritmo de tornado daquelas inocentes combinacións binarias de 0 e 1, leva unha sensación permanente de cambio na nosa cotiandade. O exceso dá vertixe: o dominio dos fondos de investimento sobre a economía global, a crecente ausencia da presenza nas relacións, o desemprego, as xubilacións anticipadas…
Semella todo ben absurdo. Pero é real. Pasou por riba de nós unha devastadora crise económica de longo percorrido que trocou o noso xeito de entender as relacións entre o capital e o Estado. Arrasou como un tsunami unha pandemia que reconsiderou a nosa relación coa contorna e mesmo os nosos modelos de vida centrados no cemento. Ninguén de nós pensa como antes. Véxase a extensión do odio, esa violencia desaforada e sen xeito que vimos a padecer no espazo lúdico da Coruña contra unha persoa que paseaba -e desafortunadamente non hai un só Samuel-.
A diferenza radica non tanto no que se fai, senón como se fai. A non visión destes cambios leva consecuencias prácticas devastadoras. Un mundo distinto. A crecente sensación de asedio á Europa dos dereitos humanos e liberdades cívicas, a ausencia da reflexión como clave da convivencia, a consideración da cultura como algo menor e a desprezar… Pero tamén é un mundo diferente que habilita a un grupo de rapaces ser quen de impulsar a maior mobilización contra a violencia sobre os grupos LGTBI da memoria recente española. A visualización dos cambios. Nun senso negativo pero tamén positivo. Lei de vida.
Asistimos trala toma do Estado polos talibáns a unha primeira retórica moderada de que iso será un novo Afganistán... Pero o certo é que, como me recomendou unha vez o meu mestre: «Pensa sempre no que che fagan, non no que che digan». E polo de agora non hai outra mensaxe tras os feitos que o medo. Atópase nas reaccións percibidas detrás da chegada dos talibáns á Kabul. Está presente nos rostros daqueles que son quen de aferrarse a un avión que despega.
Desesperación. Non hai un futuro mellor do que lles ofrece o cubículo dunha roda dun avión de carga americano. E os rostros son idénticos ós que chegan as nosas costas en patera. Vese neles a ausencia de futuro, de ilusión, nun mundo controlado por alguén a que nin sequera se lle pode poñer nome. E seguimos lendo a realidade do presente coas claves do século XX. Pero xa morreu. Está ben enterrado.
O futuro existe. Claro que existe. O incremento dos fanatismos de todo signo é unha vella resposta a algo tan sinxelo como o medo ó cambio. A sospeita sobre un futuro que é, por definición, incerto. E a inseguridade fai deixar a racional análise do presente. Acomódase o pensamento e a acción, substituídos pola crenza nas bondades duns líderes e dunha xerarquía predeterminada. Ademais chega con poñerse de perfil. Deixar facer. Vivir sen cuestionarse como mellorar este mundo xera un presente en eterno bucle. Volve Afganistán. Mais, sen dúbida, non será o mesmo.