O martes de entroido é o día das verdades, a máscara desenmascara. Vén sendo así dende que se inventou a Coresma mortificadora. Se pregunto quen foi Concepción Arenal case todos diredes que sabedes quen foi. Se pregunto se estades a prol das ideas daquela muller visitadora de cárceres, benfeitora das mulleres presas e primeira directora xeral de Prisións seguramente responderedes entusiasmados que si. Paseades polas rúas que levan o seu nome, tedes fotos diante das súas estatuas, estudastes quen foi aquela avogada ferrolá do século XIX e tedes razóns para admirala.
Se vos propoño que o seu principio máis famoso: odia o delito e compadece ao delincuente, volva converterse hoxe en día na guía principal do dereito carcerario, daquela ao mellor tedes dúbidas. Acóllome as palabras e á obra de Concepción Arenal, finada hai agora cento trinta anos, para falar da chamada lei do só si é si e as súas consecuencias penais inmediatas, porque tanto como o delito odio esa carreira punitiva para ver quen pide máis anos de cadea polos delitos máis execrables. Aquel principio decimonónico da redención que tanto traballo custou establecer aos mellores xuristas vén sendo substituído polo estilo robocop para o que a vinganza é máis importante que a xustiza e polo principio minority report, para o que evitar a posibilidade do delito xustifica a perda de liberdade, a persecución de por vida, a non prescrición da pena e outras atrocidades, incluída a morte do potencial delincuente. E non só nos Estados Unidos.
Amparar as vítimas, protexelas, apoialas, evitarlles sufrimentos engadidos como fai a recente lexislación da democracia —só corenta anos—, e como consagra esta lei que ampara ás mulleres fronte ás violencias machistas, non pode significar esquecer os principios penais de Concepción Arenal e entre eles a necesidade da rehabilitación dos delincuentes. Á parte do delito en si, nada parece máis contrario á convivencia que esa carreira demagóxica sen freo de engadir anos de cadea ao delincuente como solución a todos os males sociais e abominacións persoais que están detrás do delito. Paremos esa insensata carreira e volvamos a Concepción Arenal.
O ano pasado o Estado español rexistrou a taxa de criminalidade máis baixa dende que hai rexistros e unha das máis baixas de Europa —a segunda máis baixa en homicidios por exemplo— pero pola contra ten unha taxa de presos por riba da media europea. Temos un menor número de delitos cun maior número de presos, en relación inversa ao que acontece noutros países europeos. Os números non enganan e demostran que a carreira demagóxica por endurecer as penas funcionou. Máis pena por delito da ese resultado. Pero máis presos e presas nas cadeas durante máis tempo significa máis escola de delincuencia, favorecer a reprodución dos delincuentes como grupo e da delincuencia organizada. Tamén significa máis gastos do estado en prisións e menos en rehabilitación e reinserción, e menos en gasto social que propicie mellores condicións de vida para evitar o delito.